خلاق‌المعانی کمال‌الدین اسماعیل بن عبدالرزاق اصفهانی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
خلاق‌المعانی کمال
الدین اسماعیل بن عبدالرزاق اصفهانی، از شعراء و قصیده‌سرایان معروف
ایران در
قرن هفتم هجری بوده است.
کمال
الدّین اسماعیل بن جمال
الدّین عبدالرّزاق اصفهانی ملقّب و مشهور به خلاّق المعانی، از شعراء و قصیده‌سرایان معروف
ایران در
قرن هفتم هجری است. او نزد
پدر شاعر و دانشمند خود و سایر بزرگان آن عصر تربیت شده، و از نوجوانی به سرودن
شعر پرداخته، و کم‌کم آوازه او همه جا را فراگرفته است. او از مریدان
شیخ شهاب‌الدّین عمر سهروردی عارف مشهور آن عصر به شمار می‌رفته، و اشعاری در مدح او سروده است. از دیگر ممدوحان او
حسام‌الدّین اردشیر، از پادشاهان
آل باوند مازندران،
اتابک سعد بن زنگی از حکّام فارس،
رکن‌الدّین صاعد بن مسعود، از رؤسای مذهبی اصفهان و
جلال‌الدّین منکبرنی، پادشاه خوارزمشاهی بوده‌اند. شعرای معاصر اصفهان به کمال
الدّین اسماعیل و شعر او علاقه فراوان داشتند، و مدّتی انجمن ادبی خود را که در کتابخانه عمومی فرهنگ در مدرسه چهارباغ برگزار می‌شد، به نام انجمن کمال نامیده بودند. این شعر از او است:
"جان را چو نیست وصل تو حاصل کجا برم•••دل را که شد ز درد تو غافل کجا برم"
"گفتند برگرفته فلان دل ز مهر تو•••من داوری مردم نادان کجا برم"
"گر برکند دل از تو و بردارم از تو مهر•••آن مهر بر که افکنم این دل کجا برم".
او در اصفهان، شاهد درگیری‌های طولانی و کشتارهای فراوان بین
شافعیان و
حنفیان بوده، و از این درگیری‌ها که در دو محلّه اصفهان، جویباره و دردشت صورت می‌گرفته، آزرده خاطر شده، و آنان را
نفرین کرده، و سروده است:
"تا که دردشت هست و جوباره نیست•••از کوشش و کشش چاره"
"ای خداوند هفت سیّاره•••پادشاهی فرست خون خواره"
"تا که دردشت را چو دشت کند•••جوی خون آورد ز جوباره"
"عدد کشتگان بیفزاید•••هر یکی را کند دو صد پاره".
عاقبت،
مغولان به اصفهان حمله، و در سال ۶۳۳ق آن جا را تصرّف، و مردم شهر را قتل عام کردند. کمال
الدّین هم در دوم
جمادی‌الاوّل ۶۳۵ق به دست مغولان کشته شد.
قبر او در محلّه جوباره اصفهان واقع شده است، و متّصل به
کنیسه یهودیان است. سال‌های طولانی قرار بود که آرامگاهی برای او بنا شود. هم چنین مدّتی در جوار سی و سه پل، آرامگاهی برای او ساختند، و قرار بود استخوان‌های کمال در آن جا دفن شود، و خیابان مجاور آن را کمال اسماعیل نامیدند؛ امّا این کار انجام نشد. سرانجام در سال‌های اخیر، بنای یادبودی بر روی قبر او بنا کردند.
او آثاری به نظم و نثر دارد که از آن جمله است:
۱. دیوان اشعار که به چاپ رسیده است؛
۲. رساله فی وصف القرین، به عربی که میکروفیلم آن در کتابخانه دانشگاه تهران موجود است؛
۳. رساله فی العشق المجازی و الحقیقی، به فارسی و بیشتر به نظم که میکروفیلم آن در دانشگاه تهران موجود است؛
۴. رساله القوس یا رساله قوسیّه به عربی؛
۵. سوگندنامه؛
۶. فراق‌نامه؛
۷. نامه‌ای به
شهاب الدّین عمر سهروردی به عربی که میکروفیلم آن در دانشگاه تهران موجود است؛
۸. نامه در پاسخ امیری که در کتابخانه مجلس شورای اسلامی موجود است.
مهدوی، سیدمصلح‌الدین، اعلام اصفهان، ج۱، ص۵۶۷.
