خلاصة الایجاز فی المتعة (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
خلاصة الایجاز
فی المتعة، تالیف
شیخ مفید،
محمد بن محمد بن نعمان عکبری بغدادی (۳۳۶- ۴۱۳ هجری) با موضوع اثبات مشروعیت
ازدواج موقت و شرایط و فضایل آن است.
مسئله
ازدواج موقت و
جواز و
حرمت آن از مسائل مهمی است که بعد از خلافت خلیفۀ دوم تا کنون بحث‌های فراوانی را متوجه خود نموده است.
در کتب فقهی و روایی
شیعه و
سنی نیز، این بحث جایگاهی ویژه دارد و تا کنون بیش از ۳۰ عنوان کتاب از سوی علمای
امامیه در جواز و
حلیت آن نگاشته شده.
اولین نویسندگان در این موضوع از
اصحاب ائمه علیهم‌السّلام بوده‌اند، کسانی مانند
علی بن حسن فضال ،
ابن ابی عمیر ،
یونس بن عبد الرحمان و
فضل بن شاذان .
بزرگترین و معروفترین فقها و محدثین
شیعه نیز تالیفاتی در این زمینه دارند از جمله:
شیخ صدوق ،
سید مرتضی علم الهدی ،
شیخ انصاری ،
محقق حلی ،
شهید ثانی و... از مؤلف
نجاشی برای
شیخ مفید سه کتاب در موضوع
متعه نام برده که عبارتند از:
۱- النقض علی ابی عبدالله البصری کتابه
فی المتعة۲- الموجز
فی المتعة۳- مختصر
المتعةهمچنین کتاب‌های «
احکام المتعة» و «
رسالة فی المتعة» نیز برای شیخ ذکر شده، و اینها علاوه بر مباحثی است که در بسیاری از کتب شیخ پیرامون
متعه و
ازدواج موقت آمده است.
از آثار
شیخ مفید در
متعه تنها قسمتی از کتاب «
الموجز فی المتعة» موجود است و تلخیص آن با نام «
خلاصة الایجاز» در دسترس می‌باشد.
بسیاری از بزرگان نیز، که اقوال و احادیثی از شیخ نقل کرده و گفته‌اند از «
رسالة فی المتعة» آن را نقل می‌کنند، منبع نقلشان در حقیقت همان کتاب «الموجز
فی المتعة» می‌باشد.
در اینکه کتاب «خلاصة الایجاز» مختصر چه کتابی است بحث‌هایی شده که با توجه به شواهد و قرائن موجود روشن می‌شود که این کتاب خلاصۀ کتاب «الموجز
فی المتعة»، نوشتۀ شیخ مفید است. خصوصا که نوع و سیاق عبارات کتاب با دیگر کتب شیخ مفید هماهنگی کامل دارد.
اما سؤال دیگر این است که چه کسی کتاب «الموجز
فی المتعة» را خلاصه کرده؟
در اینجا دو احتمال هست: اول اینکه
شهید اول آن را خلاصه کرده باشد.
دوم اینکه شی
خ علی بن عبد العالی ، معروف به
محقق کرکی آن را تلخیص کرده، که قول دوم قریب به واقع می‌نماید.
پس کتاب «خلاصة الایجاز» مختصر کتاب «الموجز
فی المتعة»
شیخ مفید است که توسط
محقق کرکی خلاصه شده و در بعضی قسمتها توضیحاتی به آن اضافه کرده است.
شیخ مفید، چنان که روش و رویۀ همیشگی اوست، در این کتاب نیز از استدلال و منطق فاصله نگرفته و در اثبات قول به
جواز و رد قول مانعین پیوسته استدلال‌های محکم و متقن ذکر کرده است.
کتاب حاضر دارای سه باب و یک خاتمه است:
ادله قول به جواز
متعه و
حلال بودن آن از
کتاب و
سنت و
اجماع و
عقل و ادلۀ مانعین و جواب آنهاست.
شامل روایاتی از
معصومین علیهم‌السّلام در فضیلت
ازدواج موقت است.
کیفیت و احکام متعه است، شامل شرایط
طرفین ،
صیغه ،
مهر ، مدت و احکام آن.
شامل موارد کراهت و حرمت متعه در بعضی حالات و به عنوان
حکم ثانوی است.
۱- نسخه‌ای در کتابخانه آستان
قدس رضوی علیه السلام، مربوط به
سال ۹۶۶ هجری
۲- نسخه‌ای در کتابخانه آیت‌الله
مرعشی نجفی در شهر مقدس قم مربوط به سال ۱۰۹۷ هجری
۳- نسخه کتابخانه دانشگاه تهران از
قرن ۱۱ هجری
۴- نسخه‌ای در کتابخانه ملک تهران از قرن ۱۱ هجری
۵- نسخۀ مربوط به کتابخانه واتیکان در رم
نرم افزار تحریر الوسیله، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور).
