خزانة الادب و لب لباب لسان العرب (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«خزانة الادب و لب لباب لسان العرب»، کتابی است به
زبان عربی که در باره
علوم عربی و
ادبیات عرب نگاشته شده است. تالیف این کتاب، از ۱۰۷۳ آغاز و تا ۱۰۷۹ ق، به طول انجامیده است و مهم‌ترین اثر ادبی
عبد القادر بغدادی است.
کتاب، دارای سیزده جلد و مشتمل بر مقدمه‌ای مفصل به قلم محقق، دکتر
محمد نبیل طریفی ، مقدمه‌ای به قلم مؤلف و بخش‌های مختلف است که به موضوعات نحوی اختصاص یافته است.
این کتاب که خود، در واقع، شرحی بر
شواهد شرح
محمد بن حسن رضی استرآبادی بر «
الکافیة »
ابن حاجب است، شرحی است مبسوط بر مسائل
نحوی که در آن به همه آراء و نظریات مختلف پرداخته شده است، اما مؤلف، همچون ابن حاجب، بیشتر، گردآورنده و مفسر آراء است تا صاحب نظریه‌ای خاص؛ با این همه، وی در جای جای کتاب، از خود استقلال رای نشان می‌دهد و در بحث از مسائل نحوی، نظریات خود را نیز در پیش می‌نهد یا از دیدگاهی خاص دفاع می‌کند.
کتاب، از لحاظ استشهاد به آیات
قرآن و
احادیث نبوی و اشعار
عرب ، بسیار غنی است و به خصوص اشعاری که در این کتاب مورد استشهاد قرار گرفته و شمار آنها نزدیک به هزار
بیت است، دست مایه
عبد القادر بغدادی در تالیف کتاب بزرگ «
خزانة الادب » شده است که خود در واقع شرح گسترده‌ای است بر شواهد شعری استرآبادی.
پاره‌ای از عبارات «
نهج البلاغة » نیز در شرح استرآبادی مورد استشهاد قرار گرفته است.
عبد القادر،
شواهد شرح استرآبادی را با شماره آورده است و فارغ از متن، به تحلیل صرفی و نحوی شواهد پرداخته و اقوال نحوی راجع به آن را بیان کرده است. وی، پس از طرح مسائل فرعی ابیات، به منبع شناسی اشعار و گویندگان آنها اشاره می‌کند و شرح حال بسیاری از نویسندگان و شاعران را به دست می‌دهد. عبد القادر، هم چنین نظر لغویان را در باره شواهد، مورد مطالعه قرار می‌دهد و با ذکر ابیات دیگر قصیده‌ها، راجع به آنها اعم از اشعار
دوره جاهلی و دوره اسلامی- بحث می‌کند. بنا بر این، دیگر نمی‌توان این کتاب را تنها به عنوان شرح شواهد دانست، زیرا روایات بی شمار در زمینه اخبار و اشعار عرب جاهلی و اسلامی، از «خزانة الادب»، دایرة المعارفی ادبی ساخته است که دیگر هیچ ادیبی از آن نمی‌تواند بی نیاز باشد. مؤلف، در مقدمه کتاب، برنامه و نیز منابع کار خود را به تفصیل معرفی کرده است.
این اثر، در ۴ جزء، نخست در بولاق و سپس در قاهره، در سال ۱۹۳۵ م، با شرح و تحقیق
عبد السلام محمد هارون منتشر شد.
نسخه حاضر در برنامه، در ۱۲ جلد، با پاورقی‌های محقق، زیر نظر دکتر امیل بدیع یعقوب منتشر شده و در انتهای هر جلد، فهرست تراجم و نیز فهرست مطالب مندرج در آن جلد آمده است.
جلد دوازدهم این مجموعه، مشتمل بر یادداشتی به قلم دکتر
محمد فلفل در باره روش
بغدادی در شرح شواهد نحوی می‌باشد و در ادامه این جلد و نیز جلد سیزدهم فهرست‌های ذیل آمده است:
۱. فهرست آیات قرآنی؛
۲. فهرست احادیث و آثار و اخبار؛
۳. فهرست ضرب المثل‌ها؛
۴. فهرست قافیه‌ها؛
۵. فهرست رجزها؛
۶. فهرست اعلام؛
۷. فهرست شهرها و جای‌ها؛
۸. فهرست
بلاغت و نقد؛
۹. فهرست
عروض و
قافیه ؛
۱۰. فهرست ایام العرب؛
۱۱. فهرست منابع و مآخذ؛
۱۲. فهرست مطالب کتاب.
نرم افزار تراث ۲، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور).
