خانواده بنانی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بَنّانی (یا: اَلْبَنّانی)، خانواده ای از یهودیانِ مسلمان شده
فاس که از
قرن دوازدهم به بعد، علمای مذهبی برجسته ای در آن پرورش یافته اند. این خانواده، و چند خانواده
یهودی تبار دیگر، هنوز هم از نخبگان
علمای اسلامی فاس به شمار می‌آیند.
مهمترین اعضای این خانواده در ذیل آورده می‌شود:
ابوعبداللّه محمد بن عبدالسّلام بن حمدون آخرین نماینده برجسته مکتب قدیم فاس است، که سنن عمده تتبّعات
مذهب مالکی کشور مغرب را همراه با سنن مالکی شرق، که در آن‌جا نیز تحصیل کرده بود، در خود جمع داشت.
شاگردان فراوانی پرورش داد.
کتاب فَهرَسه او برای بررسیهای فقهی در فاسِ آن عصر منبع مهمی به شمار می‌آید.
شرح او بر الحزب الکبیر ابوالحسن علی شاذلی مؤیّد ارتباط مستمر خانواده وی با طریقه شاذلیه است.
اثر عمده او شرحی است بر کتاب الاکتفاء فی مغازی المصطفی والثلاثه الخلفاء، اثر سلیمان بن موسی ابوربیع حَمْیَری کَلاعی، درباره
غزوات پیامبر (صلّی اللّه علیه وآله وسلّم) و سه خلیفه اول.
پسرش، عبدالکریم، شرح حال او را نوشته است.
برخی از آثار او عبارت است از: حاشیه ای بر شرح عبدالباقی زُرقانی بر مختصر خلیل بن اسحاق (از مشهورترین و پر شرحترین متون فقهی مالکی) (که در ۱۱۷۳ تألیفش به پایان رسید)؛ حاشیه ای بر شرح مختصرالمنطق محمّدبن یوسف سنوسی؛
و کتاب مشهوری به نام فَهْرَسَه.
در ۱۲۱۱ حاشیه ای بر مختصر
تفتازانی (شرح کوتاه تفتازانی بر تلخیص المفتاح خطیب قزوینی) در
بلاغت نوشته که چندین بار مستقلاً یا همراه با حواشی محمدبن محمد انبابی (متوفی ۱۳۱۳)، به چاپ رسیده است.
محمد بن محمد نواده برادر ابوعبداللّه محمدبن عبدالسلام بن حمدون که مفتی مالکی
مکّه شد.
مؤلف الوثائق که چندین بار مستقلاً و نیز همراه با شرح عبدالسلام بن محمد هواری (متوفی ۱۳۲۸) به طبع رسیده است.
عبدالرحمان بن جاداللّه بنانی (متوفی ۱۱۹۸) که نسبت بنانی را از دهکده ای در مجاورت مُنَسْتِر، در حوالی مرکز
تونس، گرفته است
و نیز ابوالقاسم ابراهیم ورّاق (قبل از ۹۰۰) که نسبتش محل تردید است، از اعضای این خانواده نیستند.
(۱) اسماعیل بغدادی، هدیة العارفین، ج ۲، در حاجی خلیفه، کشف الظنون، بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰).
(۲) یوسف الیان سرکیس، معجم المطبوعات العربیة و المعربة، قاهره ۱۳۴۶/۱۹۲۸.
(۳) احمدبن خالد سلاوی، الاستقصا.
(۴) عبدالحفیظ فاسی، ریاض الجنه.
(۵) محمدبن طیب قادری، نشرالمثانی.
(۶) محمدبن جعفر کتانی، سلوة الانفاس.
(۷) محمد عبدالحی بن عبدالکبیر کتانی، فهرس الفهارس و الاثبات و معجم المعاجم و المشیخات و المسلسلات، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۴۰۲/۱۹۸۲).
(۸) محمدبن محمد مخلوف، شجرة النور الزکیة.
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «بَنّانی »، شماره۱۸۱۲.
