خاصه جنس
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
خاصه جنس یکی از
اصطلاحات به‌کار رفته در
علم منطق بوده و به معنای عَرَض مختص به حقیقت واحده جنسیه است.
عرض خاص به لحاظ عروض بر سایر
کلیات خمس، چهار صورت دارد:
خاصه جنس،
خاصه نوع،
خاصه فصل،
خاصه عرض عام.
۱. «
خاصه جنس» عرضی است که مختص حقیقت واحده جنسیه باشد؛ به تعبیر دیگر عرضی است که به یک نوع، اختصاص نداشته باشد، بلکه انواع مختلفی از یک
جنس را شامل شود؛ مانند: ماشی برای حیوان که جنس
انسان و سایر حیوانات است.
۲. «
خاصه نوع» عرضی است که مختص حقیقت واحده نوعیه باشد؛ مانند: ضاحک برای انسان.
۳. «
خاصه فصل» معمولاً از
خاصه نوع جدا نیست و همان خواهد بود، مگر در موارد نادری که
فصل، اعم از نوع باشد که در این صورت،
خاصه فصل، اعم از
خاصه نوع خواهد بود؛ مانند «منقسم به متساویین» که
فصل زوج است، ولی از نوع (یعنی اعداد که هر کدام، یک نوع محسوب می‌شوند) اعم است و «دارای نصف‌بودن»
خاصه برای این
فصل (منقسم به متساویین) است.
۴.
خاصه عرض عام نیز همانند
خاصه جنس مختص به یک حقیقت نیست؛ مانند «مبصر» که
خاصه ملوّن است و ملوّن عرض عام برای انسان است.
در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:
• فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال المیزان.
• ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق).
• تفتازانی، عبدالله بن شهاب‌الدين، الحاشیة علی تهذیب المنطق.
پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «خاصه جنس»، تاریخ بازیابی۱۳۹۶/۱/۷.
