خاستگاه ادیان الهی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
خداوند انسان را خلق و او را از نعمت‌های بی‌شماری از جمله نعمت
عقل و
اندیشه و خرد بهره‌مند ساخته است. و در ازای نعمت‌های فراوانی که به او عطا نموده تکالیفی نیز از او خواسته است گرچه این تکالیف نیز به نوبه خود از بزرگترین نعمت‌های الهی می‌باشند.
لازمه
تکلیف این است که از طرف
خداوند پیامبرانی برای ابلاغ وظایف و دستورات به سوی
انسان فرستاده شده باشند و الا تکلیف معنی ندارد.
پیامبران الهی انسان‌های تربیت یافته‌ای بوده‌اند که از طرف خداوند برای ابلاغ دستورات
پروردگار و
هدایت انسان‌ها، مامور شده بودند. سنت خداوند بر این بوده است که در میان هر گروه و قومی شخصی را برای هدایت آنها برانگیزاند. چنانکه در
قرآن کریم می‌فرماید: «به تحقیق که میان هر امتی
رسولی برانگیخته و مبعوث کردیم...»
این مضمون در آیات دیگری از قرآن کریم نیز رسیده است.
پس مسلم است هر کجای جهان که اقوامی زندگی می‌کرده‌اند انبیائی هم برای هدایتشان مبعو ث شده‌اند (علاوه
حکمت و
عدالت الهی لازمه‌اش هدایت همه آحاد ملت‌هاست در هر عصر و نسلی.)
در
آیات قرآن و در
روایات معصومین نام همه آنان ذکر نشده است. اجمالا در بعضی از روایات ما آمده است که خداوند"یک صد و بیست و چهار هزار پیامبر"و در بعضی دیگر "شت هزار پیامبر "به همراه
معجزه و دلیل برای هدایت مردم فرستاده است. (قال الطبرسی رحمه الله روی عن علی ع انه قال بعث الله نبیا اسود لم یقص علینا قصته و اختلف الاخبار فی عدد الانبیاء فروی فی بعضها ان عددهم مائة الف و اربعة و عشرون الفا و فی بعضها ان عددهم ثمانیة آلاف نبی اربعة آلاف من بنی اسرائیل و اربعة آلاف من غیرهم بِآیَةٍ‌ای بمعجزة و دلالة......)
قرآن مجید تنها از ۲۵ تن از انبیائ الهی نام برده است شاید به همین تعداد و یا کمتر در روایات آمده باشد. این تعداد‌اندک کجا و "یک صد و بیست و چهار هزار و یا "شت هزار پیامبر "که در روایات به عنوان عدد
انبیاء آمده است کجا؟ این قرآن است که در یک جا می‌فرماید: «ما داستان بعضی از پیامبران را نقل کردیم و داستان بعضی دیگر را نقل نکردیم»
و در جای دیگر بیان می‌دارد: «ما پیش از تو
رسولانی فرستادیم
سرگذشت گروهی از آنان را برای تو بازگفته، و گروهی را برای تو بازگو نکرده‌ایم....» وَ لَقَدْ
اَرْسَلْنا رُسُلاً مِنْ قَبْلِکَ مِنْهُمْ مَنْ قَصَصْنا عَلَیْکَ وَ مِنْهُمْ مَنْ لَمْ نَقْصُصْ عَلَیْکَ...
و همه این‌ها می‌تواند موید این گفته دین‌شناسان باشد که در بین همه اقوام، دینی وجود داشته است.
رابرت هیوم در کتاب ادیان زنده جهان می‌گوید: «در تاریخ
بشر هرگز قبیله‌ای وجود نداشته که به گونه‌ای
دین نداشته باشد» وی می‌گوید: دین وجه امتیاز اصلی بشر (با حیوانات) است.
طبیعتا باید میان ادیان زنده جهان و دین‌هایی که امروزه از بین رفته‌اند فرق گذاشت وی می‌گوید: «
آسیا محل تولد تمام ادیان زنده جهان است»
اما از تعدادی از ادیان مرده در بقیه نقاط جهان نام می‌برد که نشان می‌دهد انبیاء به عنوان دارندگان دین الهی در همه مکان‌هایی که انسان‌هایی زندگی کرده‌اند وجود داشته‌اند، وی می‌گوید: «... ادیان مصر قدیم در
افریقا، ادیان مکزیک و پروی باستان در
امریکا و...»
پس مسلماً انبیاء کثیری بوده‌اند که خداوند نام آنها را در قرآن نبرده است.
و آنچه قرآن مجید بیان کرده صرفا
سرگذشت پیامبرانی است که در منطقه
خاورمیانه بوده‌اند و شاید هدف قرآن از ذکر این دسته از انبیاء، استفاده‌های تربیتی مردم از
سرگذشت آنان بوده است. زیرا تنها
تاریخ و آثار اقوام اینان در دسترس مردم آن زمان بوده و شناخت‌شان برای مردم آن زمان آسان‌تر بوده است، بر همین اساس قرآن در جاهایی که از این پیامبران نام می‌برد، مردم را به دیدن آثار و ویرانه‌های تمدن اقوامی که آن پیامبران را انکار می‌کردند، دعوت می‌کند و می‌فرماید: «در زمین مسافرت کنید و عاقبت کسانی را که تکذیب کردند ببینید»
(و از آنان عبرت بگیرید). از این جهت اگر حکایت
حضرت موسی بیشتر به میان آمده مناسبت‌هایی است که برای عبرت دیگران تذکّر آن لازم بوده است و روبرویی‌هایی است که
مسلمانان با
اهل کتاب داشته‌اند.
این احتمال را نیز داده شده است که؛ ظهور تمدن‌های مختلف در خاورمیانه بوده است و به گفته باستان‌شناسان و کسانی که در تاریخ تمدن اقوام و ملل مطالعه می‌کنند اولین نمونه‌ها در این منطقه شکل گرفته است، از این‌رو ضرورت بعثت پیامبران در این منطقه را در پی داشته است.
البته باید توجه داشت که شرایط و ملاحظات بسیار در انتخاب و گزینش پیامبر مورد ملاحظه است که خداوندِ باعث الانبیاء خود از آن آگاه است. و شاید بتوان گفت که در سرزمین‌هایی مانند:
فلسطین،
جزیرة العرب،
مکّه و
مدینه، رجال دین و مردان خدا و کسانی که آمادگی قبول دعوت حق را داشته باشند بیشتر پرورش می‌یافته‌اند چنانکه مثلاً در
یونان،
فلاسفه بیشتر زمینه‌ی پیدایش داشته‌اند. در هر حال این امری است الهی و خدا از همه داناتر به آن است هر چه که باشد و به هر جهتی که باشد این پیامبرانی که در قرآن مجید یاد شده‌اند از این اراضی مبارک برخاسته‌اند و در این جای هیچ بحثی نیست که همه ادیان بزرگ موجود در جهان امروز، در خاورمیانه متولد شده‌اند و در طی قرون متمادی بقیه ادیان را در خود هضم کرده و پیروان آنها را به تبعیت از خود دعوت کرده‌اند. اگر امروز دینی مانند
مسیحیت در سراسر
اروپا و قاره آمریکا طرفداران زیادی دارد ولی مسلماَ منشا پیدایش آن مانند همه ادیان ابراهیمی در آسیا و بطور احض در خاورمیانه بوده است امّا این بدان معنا نیست که پیامبران الهی در بقیه نقاط
جهان نبوده‌اند و اگر امروز غیر از این ادیان بزرگ، دینی دیگر یافت نمی‌شود نشانه‌ی آن نیست که هرگز نبوده است بلکه اگر با کاوش‌های قطعی تاریخی وجود پیامبری الهی در غیر از آسیا و خاورمیانه ثابت شود بطور حتم مورد قبول واقع می‌شود. امروز به خوبی نشانه‌های از خداپرستی (اگر چه ضعیف و یا تحریف شده) در قبایل بدوی و یا سرخپوستان قاره آمریکا دیده می‌شود که نشانه از تعالیم پیامبران الهی است.
پس بنابراین از آغاز خلقت در هر جایی که انسانی زندگی می‌کرده است خداوند برای بیان و ابلاغ تکالیف خود به آنان پیامبران زیادی را فرستاده است اما اسامی و
سرگذشت همه آنها به صورت تفصیلی در کتاب‌های آسمانی و از جمله در قرآن بیان نشده است و البته این کار با توجه به اهدافی که قرآن تعقیب می‌کرده است، لزومی هم نداشته است.
سایت اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «وجود پیامبران در همه اقوام»، تاریخ بازیایی ۱۳۹۶/۰۳/۲۷.
