حیز (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حَیِّز (به فتح حا و تشدید یا) از
واژگان نهج‌البلاغه به معنای مكان است. از این مادّه سه مورد در
نهج‌البلاغه آمده است.
حَیِّزبه معنای مکان است.
مواردی که در
نهج‌البلاغه استفاده شده به شرح ذیل می‌باشد.
رابطه با
حق تعالی فرموده:
«مَنْ وَصَفَهُ فَقَدْ حَدَّهُ، وَمَنْ حَدَّهُ فَقَدْ عَدَّهُ، وَمَنْ عَدَّهُ فَقَدْ أَبْطَلَ أَزَلَهُ، وَمَنْ قَالَ: كَيْفَ، فَقَدِ اسْتَوْصَفَهُ، وَمَنْ قَالَ: أَيْنَ، فَقَدْ حَيَّزَهُ.»«كسى كه او را با صفات مخلوقات توصيف كند محدودش ساخته و كسى كه برايش حدّى تعيين كند، وى را به شمارش درآورده و آن كس كه او را به شمارش آورد، ازليّتش را ابطال كرده و كسى كه بپرسد: «چگونه است» توصيفش كرده و هر كه بگويد: «كجاست؟» مكان براى او قائل شده.»
(شرح‌های خطبه:
)
در شكايت از
قریش فرموده:
«مَا لِی وَ لِقُرَیْشٍ وَ اللَّهِ لَقَدْ قَاتَلْتُهُمْ کَافِرِینَ وَ لَأُقَاتِلَنَّهُمْ مَفْتُونِینَ وَ إِنِّی لَصَاحِبُهُمْ بِالْأَمْسِ کَمَا أَنَا صَاحِبُهُمُ الْیَوْمَ وَ اللَّهِ مَا تَنْقِمُ مِنَّا قُرَیْشٌ إِلاَّ أَنَّ اللَّهَ اخْتَارَنَا عَلَیْهِمْ فَأَدْخَلْنَاهُمْ فِی حَیِّزِنَا.»«مرا با قريش چكار؟ به
خدا سوگند هنگامى كه كافر بودند با آنها جنگيدم، و هم اكنون كه فريب خورده‌اند با آنها مبارزه مى‌كنم! ديروز همراهشان بودم چنان كه امروز نيز با آنها مصاحبم. سوگند به خدا! قريش از ما انتقام نمى‌كشد جز به خاطر اين‌كه
خداوند، ما را از ميان آنان برگزيده (و بر آنان مقدّم داشته است) ما هم آنها را، در زمره خويش شناختيم.»
(شرح‌های خطبه:
)
و حضرت به دو نفر از سران سپاهش می‌فرماید:
«وَ قَد أَمّرتُ عَلَیکُمَا وَ عَلَی مَن فِی حَیّزِکُمَا مَالِکَ بنَ الحَارِثِ الأَشتَرَ فَاسمَعَا لَهُ وَ أَطِیعَا وَ اجعَلَاهُ دِرعاً وَ مِجَنّاً.»«
مالک بن حارث اشتر را بر شما و بر آنان كه زير فرمان شما هستند امير ساختم! گوش به فرمانش دهيد و مطيع او باشيد.»
(شرح‌های نامه:
)
از این مادّه سه مورد در
نهج‌البلاغه آمده است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «حیز»، ج۱، ص۳۱۷.
