حیان بن ابجر کنانی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حیان بن ابجر کنانی هَمْدانی، ملقب به ابوقَنْشِر (زنده در ۷۶ هـ)، از خاندان علم و دانش و از پزشکان حاذق در
قرن اول هجری قمری بود که بنا به نقلی از
صحابه پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) بوده و در
جنگ صفین هم شرکت داشته و همچنین او را از پزشکان حاذق
حجاج بن یوسف ثقفی شمرده‌اند.
حیان بن ابجر کنانی هَمْدانی، ملقب به ابوقَنْشِر،
بخاری و به تبع او
ابن‌حَبّان تبار وی را از بنوهمدان شمرده‌اند،
اما همان‌گونه که از لقبش بر می‌آید از بنوکنانه، از نسل حُدْبان بن جذیمة بن علقمة بن فراس بن غنم بن ثعلبة بن مالک بن کنانة بن خزیمه و از تیره بنوالمطلب بن حدبان که در
کوفه می‌زیستند، می‌باشد و
آل ابجر شاخه‌ای از
بنومطلب هستند.
طبری هم عقیده دارد که ابوقنشر از
آل فراس است. این خاندان پزشک بوده و به معالجه امراض گوناگون می‌پرداختند.
آل ابجر خاندانی دانش‌دوست و دانش‌پرور، محدث و غالبا طبیب در کوفه بودند و محدثان و دانشمندان متعددی از این خاندان برخاسته‌اند که شماری از آنان
شیعه بودند که می‌توان به کسانی چون
جبلة بن حیان بن ابجر،
عبدالله بن جبلة بن حیان،
عبدالله بن سعید بن حیان و
عبدالملک بن سعید بن حیان اشاره کرد.
ابجر پدر حیان در
صدر اسلام می‌زیسته و
دوران جاهلیت را هم درک کرده است،
ولی از صحابی بودنش سخنی در میان نیست. گویا حیان بن ابجر رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) را درک کرده و از آن حضرت روایتی را نقل می‌کند،
از این‌رو برخی او را در شمار صحابه آورده‌اند.
همچنین در جنگ صفین در رکاب
امام علی (علیه‌السّلام) بوده و امام وی را ابوقَنْشِر نامیده است.
ابومحمد
سلیمان به مهران کوفی مشهور به اعمش (م ۱۴۸ هـ) و از شاگردان
امام صادق (علیه‌السّلام)، تنها راوی حیان است.
حیان بن ابجر همچون اجدادش طبیب بوده است، اما از طبابت او بیش از دو گزارش در دست نیست:
در یک مورد به نقل
طبرانی، او زنی را معالجه کرده است. گزارشگر این واقعه،
عبدالله بن یحیی حضرمی است.
مورد دیگر مربوط به دوره حکمرانی حجاج بن یوسف ثقفی است. در جریان شورش
سبیب بن یزید خارجی در سال ۷۶ هـ، عثمان بن سعید بن شرحبیل بن عمرو بن ارقم کندی معروف به جزل که از فرماندهان سپاه حجاج بود، به شدت زخمی شد و حجاج، حیان بن ابجر طبیب را برای مداوای او فرستاد.
این امر نشان می‌دهد که ابوقنشر از پزشکان حاذق حجاج بوده است.
حیان بن ابجر مسندی داشت که نوه‌اش عبدالله بن جبلة بن حیان بن ابجر (م ۲۱۹ هـ) آن‌را از پدرش روایت کرده است.
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۳۰۵، برگرفته از مقاله «حیان بن ابجر کنانی».
