حیاة القلوب (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
این کتاب از جمله آثار
علامه مجلسی است که به
قصص پیامبران از جمله
پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم و همچنین موضوع
امامت می‌پردازد.
انگیزه نگارش عصر مجلسی، عصر شکوفائی مکتب
اهل بیت علیه‌السّلام بود و علاقمندان به این خاندان رغبت زیادی به آشنائی با
تاریخ و آثار این خاندان داشتند. اما بیشتر آثار تدوین شده درباره معصومین تا آن، زمان به
زبان عربی بود و این نیاز، علامه مجلسی را بر آن داشت تا آثار و اخبار
معصومین را در قالب تالیفات فارسی در آورد که کتاب «حیوة القلوب» از آن جمله است. چنانکه مؤلف در مقدمه اشاره می‌کند عده‌ای از او خواسته‌اند بخش‌های مربوط به تاریخ پیامبران و ائمه از کتاب بحار را به فارسی ترجمه کند و او این کتاب را تالیف کرده است.
محتوا این کتاب که در اصل سه جلد بوده، امروزه در پنج جلد ارائه شده است: جلد اول و دوم راجع به پیامبران گذشته و جلد سوم و چهارم درباره تاریخ پیامبر
اسلام صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم است. جلد سوم و چهارم مجموعا مشتمل بر ۶۵ باب است که به زندگی رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم از ولادت تا رحلت و وقایع پس از دفن آن حضرت می‌پردازد. اهتمام مجلسی به موضوع امامت و نیاز
شیعه در آن زمان سبب شده وی پنجمین جلد این مجموعه را به امام شناسی اختصاص دهد. در این جلد دو باب وجود دارد که یکی درباره اصل امامت و باب دیگر در بیان آیات تفسیر شده به امامان شیعه است.
منابع مجلسی در این کتاب از منابع بسیاری استفاده کرده که در واقع همان منابع بحار است و نام بردن آنها در اینجا به درازا می‌کشد. اما هنگام نقل روایات بدون نام بردن از مصادر خود غالبا با عنوان حدیث معتبر یا موثق یاد کرده و مصحح در پاورقی ما را به آن منابع رهنمون شده است. طبعا اولویت مجلسی در مراجعه به منابع شیعی است، در تفسیر آیات داستان
انبیاء ، به
تفسیر منسوب به امام عسکری و
تفسیر قمی زیاد ارجاع شده و در احادیث از کتب
کلینی و
صدوق و
مفید و
طوسی و طبرسی‌ها و راندویان مکرر نقل می‌شود. حتی در موضوع سیره و مغازی به منابع معمول
اهل سنت استناد نکرده و به کتبی چون ارشاد و
اعلام الوری و تفاسیر شیعی و مناقب
ابن شهرآشوب و مانند آنها ارجاع داده است. این مطلب نه تنها از ارجاعات مصصح در پاورقی بلکه از تصریح خود مؤلف به مؤلفان این کتاب‌ها آشکار است. البته در مواردی که اعتراف مخالفان شیعه ضرورت داشته به کتبی چون بخاری و مسلم و کتب مناقب اهل بیت که اهل سنت تالیف کرده‌اند توجه شده است.
امتیاز و ارزش کتاب ارائه آیات و
احادیث و دیدگاه شیعی از تاریخ انبیاء که تفاوت اساسی با نظر اهل سنت دارد، همراه با آشنایی نویسنده با
روایات گوناگون به جهت تدوین دائرة المعارف
بحار الانوار ، این اثر را ارزش خاصی داده است.
نرم افزار مجلسیین، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
