حکومت نامشروع (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
آیه ۵۵
سوره مائده از
قرآن کریم، همان آیه ولایت است.
مفسران بر این باورند که این آیه برای علی نازل شده
و دلالت بر ولایت علی بلافصل بعد از
محمد می‌کند.
هر نوع حكومتى بر
مؤمنان، جز ولايت
و حکومت خدا،
رسول (صلی‌الله‌علیه‌وآله) و علی (علیه‌السلام)، نامشروع است:
•• «إِنَّما وَلِيُّكُمُ اللَّهُ
وَ رَسُولُهُ
وَ الَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلاةَ
وَ يُؤْتُونَ الزَّكاةَ
وَ هُمْ راكِعُونَ»؛
«سرپرست
و ولىّ شما، تنها خداست
و پيامبر او
و آنها که ايمان آورده‌اند؛ همان‌ها که نماز را برپا مى‌دارند،
و در حال رکوع، زکات مى‌دهند».
این آیه با کلمه انما که در
لغت عرب به معنی انحصار می‌آید شروع شده
و می‌گوید: ولی
و سرپرست
و متصرف در امور شما سه کس است:
خدا و پیامبر
و کسانی که
ایمان آورده‌اند،
و نماز را برپا می‌دارند
و در حال رکوع
زکات می‌دهند.
(انما ولیکم الله
و رسوله
و الذین آمنوا الذین یقیمون الصلاة
و یؤتون الزکاة
و هم راکعون).
شک نیست که رکوع در این آیه به معنی رکوع
نماز است، نه به معنی
خضوع؛ زیرا در عرف
شرع و اصطلاح قرآن، هنگامی که رکوع گفته می‌شود، به همان معنی معروف آن یعنی رکوع نماز است،
و علاوه بر شأن نزول آیه
و روایات متعددی که در زمینه انگشتر بخشیدن
علی (علیه‌السلام) در حال رکوع وارد شده
و مشروحا بیان خواهیم کرد،
ذکر جمله یقیمون الصلاة نیز شاهد بر این موضوع است،
و ما در هیچ مورد در
قرآن نداریم که تعبیر شده باشد، زکات را با خضوع بدهید؛ بلکه باید با
اخلاص نیت و عدم منت داد. هم‌چنین شک نیست که کلمه ولی در آیه به معنی دوست
و یا ناصر
و یاور نیست؛ زیرا
ولایت به معنی دوستی
و یاری کردن مخصوص کسانی نیست که نماز می‌خوانند،
و در حال رکوع زکات می‌دهند؛ بلکه یک
حکم عمومی است که همه
مسلمانان را دربر می‌گیرد، همه مسلمین باید یکدیگر را دوست بدارند
و یاری کنند؛ حتی آنهایی که زکات بر آنها
واجب نیست؛
و اصولا چیزی ندارند که زکات بدهند، تا چه رسد به اینکه بخواهند در حال رکوع زکاتی بپردازند، آنها هم باید دوست
و یار
و یاور یکدیگر باشند.
از اینجا روشن می‌شود که منظور از ولی در
آیه فوق
ولایت به معنی سرپرستى
و تصرف
و رهبرى مادى
و معنوى است؛ به‌خصوص اینکه این ولایت در ردیف ولایت
پیامبر (صلی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم) و ولایت خدا قرار گرفته
و هر سه با یک جمله ادا شده است.
و به این ترتیب، آیه از آیاتى است که به عنوان یک نص قرآنى دلالت بر ولایت
و امامت علی (علیه‌السلام) مى‌کند.
طبق روایات متعدد، مقصود از «والذین آمنوا...» خصوص
امیرمؤمنان علی (علیه‌السلام) است.
هرگونه حکومت
و سلطه کفار بر مسلمانان نامشروع است:
•• «الَّذِينَ يَتَرَبَّصُونَ بِكُمْ فَإِن كَانَ لَكُمْ فَتْحٌ مِّنَ اللّهِ قَالُواْ أَلَمْ نَكُن مَّعَكُمْ وَإِن كَانَ لِلْكَافِرِينَ نَصِيبٌ قَالُواْ أَلَمْ نَسْتَحْوِذْ عَلَيْكُمْ وَنَمْنَعْكُم مِّنَ الْمُؤْمِنِينَ فَاللّهُ يَحْكُمُ بَيْنَكُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ
وَلَن يَجْعَلَ اللّهُ لِلْكَافِرِينَ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ سَبِيلاً»؛
«
منافقان همان‌ها هستند که پيوسته انتظار مى‌کشند
و مراقب شما هستند؛ اگر فتح
و پيروزى نصيب شما گردد، مى‌گويند: مگر ما با شما نبوديم؟ (پس ما نيز در افتخارات
و غنايم شريکيم!) «
و اگر بهره‌اى نصيب
کافران گردد، به آنان مى‌گويند: مگر ما شما را به مبارزه
و عدم
تسلیم در برابر مؤمنان، تشويق نمى‌کرديم؟ (پس با شما شريک خواهيم بود!)» خداوند در روز رستاخيز، ميان شما داورى مى‌کند؛
و خداوند هرگز
کافران را بر مؤمنان
تسلطى نداده است».
•• «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ لاَ تَتَّخِذُواْ الْكَافِرِينَ أَوْلِيَاء مِن دُونِ الْمُؤْمِنِينَ أَتُرِيدُونَ أَن تَجْعَلُواْ لِلّهِ عَلَيْكُمْ
سُلْطَانًا مُّبِينًا»؛
«اى کسانى که ايمان آورده‌ايد! غير از مؤمنان،
کافران را ولّى
و تکيه‌گاه خود قرار ندهيد! آيا مى‌خواهيد (با اين عمل،) دليل آشکارى بر ضد خود در پيشگاه خدا قرار دهيد؟».
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۱۲، ص۱۰۸، برگرفته از مقاله «حکومت نامشروع».
