حکم اذان (قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

قرآن کریم آیاتی از خود را به اذان اختصاص داده و مومنان را هنگام شنیدن اذان تشویق به اقامه نماز می‌کند و از استهزاء کردن اذان برحذر می‌دارد

---

قرآن کریم مشروعیت اذان، برای نماز را بیان نموده است. مومنین را برای اقامه نماز ترغیب می‌کند
واذا نادیتم الی الصلوة اتخذوها هزوا ولعبـا ذلک بانهم قوم لا یعقلون. " آنها هنگامی که (اذان می‌گویید، و مردم را) به نماز فرا می‌خوانید، آن را به مسخره و بازی می‌گیرند این بخاطر آن است که آنها جمعی نابخردند "
هر ملتی در هر عصر و زمانی برای برانگیختن عواطف و احساسات افراد خود و دعوت آنها به وظائف فردی و اجتماعی شعاری داشته است و این موضوع در دنیای امروز به صورت گسترده تری دیده می‌شود.
مسیحیان در گذشته و امروز با نواختن صدای ناموزون ناقوس پیروان خود را به کلیسا دعوت می‌کنند، ولی در اسلام برای این دعوت از شعار اذان استفاده می‌شود، که به مراتب رساتر و مؤثرتر است، جذابیت و کشش این شعار اسلامی به قدری است که بقول نویسنده"تفسیر المنار"، بعضی از مسیحیان متعصب هنگامی که اذان اسلامی را می‌شنوند، به عمق و عظمت تاثیر آن در روحیه شنوندگان اعتراف می‌کنند.
سپس نامبرده نقل می‌کند که در یکی از شهرهای مصر جمعی از نصاری را دیده‌اند که به هنگام اذان مسلمین اجتماع کرده تا این نغمه آسمانی را بشنوند.
چه شعاری از این رساتر که با نام خدای بزرگ آغاز می‌گردد و به وحدانیت و یگانگی آفریدگار جهان و گواهی به رسالت پیامبر او اوج میگیرد و با دعوت به رستگاری و فلاح و عمل نیک و نماز و یاد خدا پایان می‌پذیرد، از نام خدا" الله" شروع می‌شود و با نام خدا" الله" پایان می‌پذیرد، جمله‌ها موزون، عبارات کوتاه، محتویات روشن، مضمون سازنده و آگاه کننده است.
و لذا در روایات اسلامی روی مساله اذان گفتن تاکید زیادی شده است در حدیث معروفی از پیامبر صلی الله علیه وآله نقل شده که اذان گویان در روز رستاخیز از دیگران به اندازه یک سر و گردن بلندترند! این بلندی در حقیقت همان بلندی مقام رهبری و دعوت کردن دیگران به سوی خدا و به سوی عبادتی همچون نماز است.

۱.۱ - تشریع اذان

امام صادق علیه السلام می‌فرماید: هنگامی که جبرئیل اذان را آورد، سر پیامبر صلی الله علیه وآله بر دامان علی علیه السلام بود، جبرئیل اذان و اقامه را به پیامبر صلی الله علیه وآله تعلیم داد، هنگامی که پیامبر صلی الله علیه وآله سر خود را برداشت، از علی علیه السلام سؤال کرد آیا صدای اذان جبرئیل را شنیدی؟ عرض کرد: آری. پیامبر صلی الله علیه وآله بار دیگر پرسید آیا آن را به خاطر سپردی؟ گفت: آری، پیامبر صلی الله علیه وآله فرمود:
بلال را (که صدای رسایی داشت) حاضر کن، و اذان و اقامه را به او تعلیم ده، علی ع بلال را حاضر کرد و اذان را به او تعلیم داد.

۱.۲ - ویژگی اذان جمعه

یـایها الذین ءامنوا اذا نودی للصلوة من یوم الجمعة.."‌ای کسانی که ایمان آورده‌اید! هنگامی که برای نماز روز جمعه اذان گفته شود، به سوی ذکر خدا بشتابید و خرید و فروش را رها کنید که این برای شما بهتر است اگر می‌دانستید! "
" نودی" از ماده" نداء" به معنی بانگ برآوردن است، و در اینجا به معنی اذان است، زیرا در اسلام ندایی برای نماز جز اذان نداریم.
به این ترتیب هنگامی که صدای اذان نماز جمعه بلند می‌شود مردم موظفند کسب و کار را رها کرده به سوی نماز که مهمترین یاد خدا است بشتابند.

---

حرمت رابطه با استهزاکنندگان اذان:
یـایها الذین ءامنوا لا تتخذوا الذین اتخذوا دینکم هزوا ولعبـا من الذین اوتوا الکتـب من قبلکم والکفار اولیاء... • واذا نادیتم الی الصلوة اتخذوها هزوا ولعبـا.."‌ای کسانی که ایمان آورده‌اید! افرادی که آیین شما را به باد استهزاء و بازی می‌گیرند- از اهل کتاب و مشرکان- ولی خود انتخاب نکنید و از خدا بپرهیزید اگر ایمان دارید! • آنها هنگامی که (اذان می‌گویید، و مردم را) به نماز فرا می‌خوانید، آن را به مسخره و بازی می‌گیرند این بخاطر آن است که آنها جمعی نابخردند. "
در این آیه بار دیگر خداوند به مؤمنان دستور می‌دهد که از انتخاب منافقان و دشمنان به عنوان دوست بپرهیزید، منتها برای تحریک عواطف آنها و توجه دادن به فلسفه این حکم، چنین می‌فرماید: "‌ای کسانی که ایمان آورده‌اید آنها که آئین شما را به باد استهزاء و یا به بازی می‌گیرند، چه آنها که از اهل کتابند و چه آنها که از مشرکان و منافقانند، هیچیک از آنان را به عنوان دوست انتخاب نکنید".

۲.۱ - شان نزول

در تفسیر"مجمع البیان" و"ابو الفتوح رازی" و"فخر رازی" نقل شده که دو نفر از مشرکان به نام" رفاعه" و" سوید"، اظهار اسلام کردند و سپس جزء دار و دسته منافقان شدند، بعضی از مسلمانان با این دو نفر رفت و آمد داشتند و اظهار دوستی می‌کردند، آیات فوق نازل شد و به آنها اخطار کرد که از این عمل بپرهیزید (و در اینجا روشن می‌شود که اگر در این آیه سخن از ولایت به معنی دوستی به میان آمده، - نه بمعنی سرپرستی و تصرف که در آیات قبل بود- به خاطر آن است که این آیات شان نزولی جدای از آن آیات دارد و نمی‌توان یکی را بر دیگری قرینه گرفت) و در شان نزول آیه دوم که دنباله آیه اول است، نقل شده که جمعی از یهود و بعضی از نصاری صدای مؤذن را که می‌شنیدند و یا قیام مسلمانان را به نماز می‌دیدند شروع به مسخره و استهزاء می‌کردند، قرآن مسلمانان را از طرح دوستی با اینگونه افراد بر حذر داشت.

۲.۲ - حرمت استهزای اذان

یـایها الذین ءامنوا لا تتخذوا الذین اتخذوا دینکم هزوا ولعبـا... • واذا نادیتم الی الصلوة اتخذوها هزوا ولعبـا.."‌ای کسانی که ایمان آورده‌اید! افرادی که آیین شما را به باد استهزاء و بازی می‌گیرند- از اهل کتاب و مشرکان- ولی خود انتخاب نکنید و از خدا بپرهیزید اگر ایمان دارید! • آنها هنگامی که (اذان می‌گویید، و مردم را) به نماز فرا می‌خوانید، آن را به مسخره و بازی می‌گیرند این بخاطر آن است که آنها جمعی نابخردند. "
راغب گفته است" هزو" به معنای مزاحی است که در غیاب کسی و یا پنهان از چشم او انجام شود، و گاهی هم این کلمه اطلاق می‌شود به شوخی‌هایی که نظیر مزاح علنی است.
و در باره" لعب" هم می‌گوید وقتی گفته می‌شود: " لعب فلان- فلانی لعب کرد" که کاری را بدون اینکه غرض صحیحی از آن در نظر داشته باشد انجام دهد.
و معلوم است که وقتی چیزی را به باد مسخره می‌گیرند که دارای وصفی باشد که داشتن آن وصف آن را از نظرها ساقط و غیر قابل اعتنا کند و اشخاص برای این، آن را مسخره می‌کنند که به سایرین بفهمانند که آن چیز در نظرهایشان غیر قابل اعتنا است، و آنان آن چیز را به بی اعتنایی تلقی کرده‌اند و همچنین است" لعب" یعنی وقتی چیزی را بازیچه می‌گیرند که هیچ گونه استفاده عقلایی از آن برده نشود، مگر اینکه غرض صحیح و عقلایی متعلق شود به یک امر غیر حقیقی مانند تفریح و ورزش .
بنا بر این اگر مردمی دینی از ادیان را استهزا می‌کرده‌اند خواسته‌اند بگویند که این دین جز برای بازی و اغراض باطل به کار دیگری نمی‌خورد، و هیچ فایده عقلایی و جدی در آن نیست، و گرنه کسی که دینی را حق می‌داند و شارع آن دین و داعیان بر آن و مؤمنین به آن را در ادعا و عقیده مصاب و جدی می‌داند و به آنان و عقیده شان به نظر احترام می‌نگرد، هرگز آن دین را مسخره و بازیچه نمی‌گیرد، پس اینکه می‌بینیم در صدر اسلام کسانی دین اسلام را مسخره می‌کرده‌اند می‌فهمیم که آنان هم اسلام را یک امر واقعی و جدی و قابل اعتنا نمی‌دانسته‌اند.

---