حِلْم (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حِلْم (به کسر حاء و سکون لام) از
مفردات نهج البلاغه به معنای بردباری و
ضبط نفس در وقت
غضب است.
این واژه دارای مشتقاتی است که در
نهج البلاغه به‌کار رفته است، مانند:
الْحِلْمُ (به کسر حاء و سکون لام) به معنای بردباری؛
الْحَليمِ (به کسر حاء و کسر لام) به معنای بردباری؛
أَحْلامٌ (به فتح همزه و سکون حاء) به معنای عقول، است.
این ماده به این معنی ۲۷ بار در نهج البلاغه آمده است.
حِلْم (به کسر اول) به معنای بردباری و
ضبط نفس در وقت غضب است.
قاموس آن را بردباری و
عقل گفته است.
ظاهرا حلم از آثار عقل است نه خود عقل، چنان‌که
راغب اصفهانی گفته است.
جمع
حلم به صورت
احلام آید.
«
حلیم» به معنای بردبار است.
برخی از مواردی که در «نهج‌البلاغه» به کار رفته است، به شرح ذیل می‌باشد:
امام علی (صلوات‌الله‌علیه) درباره بردباری فرمود:
«الْحِلْمُ وَ الاناةُ تَوْأَمانِ يُنْتِجُهُما عُلُوُّ الْهِمَّةِ.» «بردباری و تاّنی دو همراه هستند، و نتیجه همت عالی می‌باشند.»
حضرت درباره آثار حلم فرمود:
«أَوَّلُ عِوَضِ الْحَليمِ مِنْ حِلْمِهِ أَنَّ النّاسَ أَنْصارُهُ عَلَى الْجاهِلِ»؛
«اولین اثر حلم حلیم آن است که مردم بر علیه
جاهل طرفدار او هستند».
حضرت علی (علیه‌السلام) درباره احادیث
اهل‌بیت (علیهم‌السلام) می‌فرماید:
«وَ لا يَعِي حَديثَنا إِلاّ صُدورٌ أَمينَةٌ، وَ أَحْلامٌ رَزينَةٌ.» «احاديث و سخنان ما را جز سينه‌ها و حافظه‌هاى امانت‌پذير و عقل‌هاى سالم نگاه نخواهد داشت».
احلام به معنی عقول است.
این ماده به این معنی ۲۷ بار در «نهج البلاغه» آمده است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «حلم»، ج۱، ص۲۹۸.
