• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

حُرْمَت (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


منبع: حُرْمَت (مفردات نهج البلاغه (جلد ۱))
مقالات مرتبط: حُرُمات (لغات‌قرآن).
مقالات مشابه: احترام (علوم دیگر).
دیگر کاربردها: حرمت (ابهام‌زدایی).


حُرْمَت (به ضم حاء و سکون راء) از مفردات نهج البلاغه به معنای احترام و عظمت است.
جمع آن حُرَم (به ضم حاء و فتح راء) و کلماتی مانند حرام و حَرَم (بر وزن شرف) از مشتقات این واژه‌اند.
حضرت علی (علیه‌السلام) درباره‌ی نکوهش اصحاب جمل، پندهای حکیمانه و توصیف رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم) و ... از این واژه استفاده نموده است.


حُرْمَت
[۱] قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه،ج۱، ص۲۶۷.    
[۲] طریحی، فخر‌الدین، مجمع البحرین ت-الحسینی، ج۶، ص۳۸.    
به معنای احترام و عظمت آمده است. «الحرمة ما لا یحلّ انتهاکه».
[۳] ابن سیده، علی بن إسماعیل، المحکم و المحیط الأعظم، ج۳، ص۳۲۷.    
»
حَرام به معنای حُرمت و احترام نیز آمده است چنان‌که گفته می‌شود: «البیتُ الحَرام».
[۴] ابن عاشور، محمدطاهر بن‌ محمد، التحریر و التنویر، ج۷، ص۵۵.    
»
حَرَم به معنای محترم و چیزی که هتک حرمتش جایز نیست آمده است چنان‌که گفته می‌شود: «مکّه و حوالی آن حرم است».
[۵] قمی مشهدی، محمدرضا، تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب، ج۳، ص۱۶۶.    
این واژه مقابل «حِلّ» بکار رفته است.

برخی از مواردی که در نهج البلاغه استفاده شده به شرح ذیل می‌باشد:

۲.۱ - حُرْمَةَ - خطبه ۱۷۱ (نکوهش اصحاب جمل)

امام (صلوات‌الله‌علیه) در خصوص نکوهش اصحاب جمل فرموده است:
«فَخَرَجُوا یَجُرُّونَ حُرْمَةَ رَسُولِ اللهِ (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم) کَمَا تُجَرُّ الاْمَةُ عِنْدَ شِرَائِهَا»؛
[۶] السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۳۸۱، خطبه ۱۷۱.    
[۷] صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۲۴۷، خطبه ۱۷۲.    
[۸] عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ص۱۰۳، خطبه ۱۶۷.    

«از مکه خارج شدند حرمت رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم) (عایشه) را با خود می‌کشیدند مانند کشیدن کنیز به وقت خریدنش».
[۹] مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۳۷۹.    
[۱۰] ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۶۰۶.    
(شرح‌های خطبه:
[۱۱] ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۶۰۷.    
[۱۲] مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۶، ص۴۹۴.    
[۱۳] هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۱۰، ص۱۳۲.    
[۱۴] ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۳۰۸.    
)

۲.۲ - حَرامَهُ - خطبه ۱۶۷ (درباره حلال و حرام)

آن حضرت در بیانی در خصوص حلال و حرام الهی فرموده‌اند:
«مُبَيِّناً حَلاَلَهُ وَ حَرامَهُ، وَ فَرائِضَهُ وَ فَضائِلَهُ، وَ ناسِخَهُ وَ مَنْسوخَهُ، وَ رُخَصَهُ وَ عَزائِمَهُ، وَ خاصَّهُ وَ عامَّهُ، وَ عِبَرَهُ وَ أَمْثالَهُ، وَ مُرْسَلَهُ وَ مَحْدودَهُ، وَ مُحْكَمَهُ وَ مُتَشابِهَهُ، مُفَسِّراً جُمَلَهُ، وَ مُبَيِّناً غَوَامِضَهُ»؛
[۱۵] السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۳۶، خطبه ۱۶۷.    
[۱۶] صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۴۴، خطبه ۱.    
[۱۷] عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ص۱۹، خطبه ۱.    

«حلال و حرامش آشكار و فريضه‌ها و مستحبّات و ناسخ و منسوخ، و مباح و ممنوع، خاص و عام، پندها و مثلها، مطلقها و محدودها، محكمات و متشابهاتش همه معلوم است؛ مجملات آن به بركت محكمات و آيات روشن، تفسير شده، نكات پيچيده آن (در پرتو آيات ديگر) واضح است».
[۱۸] مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۳۳.    
[۱۹] ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۴۰۷.    
(شرح‌های خطبه:
[۲۰] ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۴۴۰.    
[۲۱] مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۱، ص۲۳۹.    
[۲۲] هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۱۷۹.    
[۲۳] ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۱۱۷.    
)

۲.۳ - حُرْمَةَ - خطبه ۱۶۷ (موعظه)

امام (علیه‌السلام) در پندهایی حکیمانه می‌فرماید:
«وَ فَضَّلَ حُرْمَةَ الْمُسْلِمِ عَلَی الْحُرَمِ کُلِّهَ»ا؛
[۲۴] السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۳۷۴، خطبه ۱۶۷.    
[۲۵] صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۲۴۲، خطبه ۱۶۷.    
[۲۶] عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ص۹۷، خطبه ۱۶۲.    

«و احترام مسلمان را بر همه احترام‌ها برتر کرده است».
[۲۷] مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۳۷۱.    
[۲۸] ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۵۸۰.    
(شرح‌های خطبه:
[۲۹] ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۵۸۱.    
[۳۰] مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۶، ص۴۲۹.    
[۳۱] هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۱۰، ص۹۲.    
[۳۲] ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۲۸۹.    
)

۲.۴ - حَرَم - خطبه ۱۶۲ (در توصیف پیامبر)

امام (علیه‌السلام) همچنین در توصیف رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم) فرموده‌اند:
«وَ شَجَرَتُهُ خَیْرُ الشَّجَر نَبَتَتْ فِی حَرَم، وَ بَسَقَتْ فِی کَرَم»؛
[۳۳] السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۲۱۳، خطبه ۱۶۲.    
[۳۴] صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۱۳۹، خطبه ۹۴.    
[۳۵] عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ص۱۸۵، خطبه ۹۲.    

«خانواده او بهترین خانواده است در نسل محترمی به وجود آمده و در کرامت بالا رفته است».
[۳۶] مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۲۰۱.    
[۳۷] ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۸۲۹.    
(شرح‌های خطبه:
[۳۸] ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۸۳۲.    
[۳۹] مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۴، ص۲۶۱.    
[۴۰] هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۷، ص۱۰۶.    
[۴۱] ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۷، ص۶۲.    
)

۲.۵ - حَرَماً - خطبه ۱ (درباره کعبه و حج)

آن حضرت در خصوص کعبه و فلسفۀ حجّ نیز می‌فرماید:
«جَعَلَهُ سُبْحَانَهُ لِلاِسْلامِ عَلَماً، وَ لِلْعَائِذِینَ حَرَماً»؛
[۴۲] السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۳۷، خطبه ۱.    
[۴۳] صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۴۵، خطبه ۱.    
[۴۴] عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ص۲۱، خطبه ۱.    

«خداوند متعال این خانه خود را پرچمی برای اسلام قرار داد و حرم امنی برای پناهندگان به آن».
[۴۵] مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۳۳.    
[۴۶] ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۴۴۷.    
(شرح‌های خطبه:
[۴۷] ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۴۶۹.    
[۴۸] مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۱، ص۲۵۸.    
[۴۹] هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۲۶۶.    
[۵۰] ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۱۲۳.    
)
این واژه پنج بار در «نهج البلاغه» آمده است.

۱. ↑ قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه،ج۱، ص۲۶۷.    
۲. ↑ طریحی، فخر‌الدین، مجمع البحرین ت-الحسینی، ج۶، ص۳۸.    
۳. ↑ ابن سیده، علی بن إسماعیل، المحکم و المحیط الأعظم، ج۳، ص۳۲۷.    
۴. ↑ ابن عاشور، محمدطاهر بن‌ محمد، التحریر و التنویر، ج۷، ص۵۵.    
۵. ↑ قمی مشهدی، محمدرضا، تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب، ج۳، ص۱۶۶.    
۶. ↑ السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۳۸۱، خطبه ۱۷۱.    
۷. ↑ صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۲۴۷، خطبه ۱۷۲.    
۸. ↑ عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ص۱۰۳، خطبه ۱۶۷.    
۹. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۳۷۹.    
۱۰. ↑ ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۶۰۶.    
۱۱. ↑ ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۶۰۷.    
۱۲. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۶، ص۴۹۴.    
۱۳. ↑ هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۱۰، ص۱۳۲.    
۱۴. ↑ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۳۰۸.    
۱۵. ↑ السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۳۶، خطبه ۱۶۷.    
۱۶. ↑ صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۴۴، خطبه ۱.    
۱۷. ↑ عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ص۱۹، خطبه ۱.    
۱۸. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۳۳.    
۱۹. ↑ ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۴۰۷.    
۲۰. ↑ ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۴۴۰.    
۲۱. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۱، ص۲۳۹.    
۲۲. ↑ هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۱۷۹.    
۲۳. ↑ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۱۱۷.    
۲۴. ↑ السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۳۷۴، خطبه ۱۶۷.    
۲۵. ↑ صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۲۴۲، خطبه ۱۶۷.    
۲۶. ↑ عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ص۹۷، خطبه ۱۶۲.    
۲۷. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۳۷۱.    
۲۸. ↑ ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۵۸۰.    
۲۹. ↑ ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۵۸۱.    
۳۰. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۶، ص۴۲۹.    
۳۱. ↑ هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۱۰، ص۹۲.    
۳۲. ↑ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۲۸۹.    
۳۳. ↑ السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۲۱۳، خطبه ۱۶۲.    
۳۴. ↑ صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۱۳۹، خطبه ۹۴.    
۳۵. ↑ عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ص۱۸۵، خطبه ۹۲.    
۳۶. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۲۰۱.    
۳۷. ↑ ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۸۲۹.    
۳۸. ↑ ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۸۳۲.    
۳۹. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۴، ص۲۶۱.    
۴۰. ↑ هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۷، ص۱۰۶.    
۴۱. ↑ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۷، ص۶۲.    
۴۲. ↑ السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۳۷، خطبه ۱.    
۴۳. ↑ صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۴۵، خطبه ۱.    
۴۴. ↑ عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ص۲۱، خطبه ۱.    
۴۵. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۳۳.    
۴۶. ↑ ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۴۴۷.    
۴۷. ↑ ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۴۶۹.    
۴۸. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۱، ص۲۵۸.    
۴۹. ↑ هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۲۶۶.    
۵۰. ↑ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۱۲۳.    


قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «حرمه»، ص۲۶۷.    


رده‌های این صفحه : مفردات نهج البلاغه | واژه شناسی واژگان خطبه 1 نهج البلاغه | واژه شناسی واژگان خطبه 162 نهج البلاغه | واژه شناسی واژگان خطبه 167 نهج البلاغه | واژه شناسی واژگان خطبه 171 نهج البلاغه
جعبه ابزار