حقوق ابن سبیل
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حقوق ابن سبیل از مسائلی است که در
قرآن کریم به آن پرداخته شده است.
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم، موظف به ادای
حقوق در راه ماندگان، بدون
تبذیر:
و ءات ذا القربی حقه... و ابن السبیل و لاتبذر تبذیرا.
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم، موظف به ادای حقوق در راه ماندگان:
فـات ذا القربی حقه و المسکین و ابن السبیل...
پرداخت
حق در راه ماندگان، امری لازم:
و ءات ذا القربی حقه... و ابن السبیل...
فـات ذا القربی حقه... و ابن السبیل...
در راه ماندگان از
ذریه پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم (
سادات) صاحب
حق واجب از
خمس درآمدها:
و اعلموا انما غنمتم من شیء فان لله خمسه و للرسول و لذی القربی... و ابن السبیل....
(با توجه به این که «غنمتم» در هر نوع فائده عمومیت دارد. شامل هر نوع درآمدی می‌شود و مقصود از «ابن السبیل» در آیه فوق براساس
روایات متعدد، در راه ماندگان از
ذریه پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم است.)
و ءات ذا القربی حقه... و ابن السبیل....
(مقصود از «ذاالقربی»
ذریه پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم است. روایتی از
امام زین العابدین علیه‌السّلام نیز همین مطلب را تایید می‌کند. نقل شده پس از نزول
آیه فوق حضرت رسول صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم
فدک را به
حضرت فاطمه علیهاالسّلام اعطا کرد. این
شان نزول قرینه است که این آیه
مدنی است نه
مکی و بنابراین مقصود از حق ابن سبیل نیز می‌تواند خمس باشد.)
فـات ذا القربی حقه... و ابن السبیل...
پرداخت حق در راه ماندگان از خمس درآمدها، نشانه
ایمان به
خدا و
قرآن:
و اعلموا انما غنمتم من شیء فان لله خمسه و للرسول و لذی القربی... و ابن السبیل ان کنتم ءامنتم بالله و ما انزلنا علی عبدنا یوم الفرقان...
وجوب پرداخت بخشی از
زکات به در راه ماندگان:
انما الصدقت للفقراء... و ابن السبیل فریضة من الله...
اختصاص حقی برای در راه ماندگان از زکات، مقتضای
علم و
حکمت خدا:
انما الصدقت... و ابن السبیل فریضة من الله و الله علیم حکیم.
توزیع عادلانه ثروت، فلسفه اختصاص یافتن حقی از
فیء برای در راه ماندگان:
ما افاء الله علی رسوله من اهل القری فلله و للرسول و لذی القربی... و ابن السبیل کی لا یکون دولة بین الاغنیاء منکم...
ادای حق ابن سبیل از
ذریه پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم از فیء،
مصداق تقواپیشگی:
ما افاء الله علی رسوله من اهل القری فلله و للرسول و لذی القربی... و ابن السبیل... و ما ءاتیکم الرسول فخذوه و ما نهیکم عنه فانتهوا و اتقوا الله.... (امر «اتقوا الله» در ذیل
آیه، پس از بیان
حکم «فیء» و این که هرچه
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم
امر کرد، باید پذیرفت و از هر چه
نهی کرد، باید امتناع ورزید، می‌تواند به منزله
ذکر عام پس از خاص باشد؛ یعنی عمل به حکم فیء، از مصادیق
تقوا است.)
در راه ماندگان از
ذریه پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم، برخوردار از حق فیء:
ما افاء الله علی رسوله من اهل القری فلله و للرسول و لذی القربی... و ابن السبیل....
(در
روایات، مقصود از ابن سبیل
ذریه پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم هستند. گفتنی است: که «فیء» به غنایمی اطلاق می‌شود که بدون
جنگ در اختیار
مسلمانان قرار گیرد.)
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۲، ص۱۹۶، برگرفته از مقاله «حقوق ابن سبیل».
