حقائق الطب و جوامع العلاج (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کتاب «حقائق الطب و جوامع العلاج»، از جمله نگاشته‌های پزشکی
محمدکریم بن ابراهیم کرمانی (از بزرگان
فرقه شیخیه کرمان ) است.
این اثر که به
زبان عربی به رشته تحریر درآمده است، در واقع مشتمل بر دو رساله است: یکی، حقائق الطب و دیگری جوامع العلاج. حقائق الطب، بیشتر پیرامون کلیات دانش پزشکی و مباحث حفظ الصحه است. مؤلف، انگیزه اش را از نگارش این کتاب، تالیف اثری در باره کلیات دانش پزشکی و هماهنگی بین مباحث
حکمی و
فلسفی و مطالب طبی عنوان کرده است.
پایان نگارش این اثر- چنان که مؤلف در خاتمه بیان کرده است-
روز چهارشنبه در دهه آخر
رجب سال ۱۲۶۴ ق بوده است.
جوامع العلاج، پس از حقائق الطب نگاشته شده است و در باره درمان‌های کلی‌ای است که ویژه بیماری خاصی نیست و مشتمل بر داروها و مرکبات تجربه شده آسانی است که یا توسط خود مؤلف
تجربه شده‌اند یا توسط دیگران.
کتاب حقائق الطب، دارای یک مقدمه و ۱۰ باب و یک خاتمه است. برخی از ابواب، خود مشتمل بر چندین فصل اند. کتاب جوامع العلاج، مشتمل بر یک مقدمه و ۲۰ باب است. برخی از ابواب، خود دارای چندین فصل یا مقصدند.
عناوین مباحث کتاب حقائق الطب:
۱. مقدمه در بیان موضوعاتی است که به عنوان کلیات می‌توان به آنها نگاه کرد.
۲. باب اول در حقیقت
جسم و
تقسیم مراتب آن است.
۳. باب دوم در بیان احوال اسطقسات (ارکان و عناصر) مرکبات در این عالم است.
۴. باب سوم در بیان کیفیت حصول
مزاج به قول مطلق است. این باب در چهار فصل به رشته تحریر درآمده است.
۵. باب چهارم در بیان احوال اخلاط است.
۶. باب پنجم به بررسی اعضاء اختصاص دارد.
۷. باب ششم که در دو فصل به رشته تحریر درآمده است، پیرامون قوا، افعال و ارواح است.
۸. باب هفتم مشتمل است بر شش فصل که در این فصول شش گانه، به معنی صحت و مرض و اسباب و علل صحت و بیماری پرداخته می‌شود. این باب، بزرگ‌ترین بخش کتاب است.
۹. باب هشتم در
معرفت دلائل و نشانه‌های عمومی امراضی است که در بدن به سبب اختلالات درونی حاصل می‌شوند. این باب، خود مشتمل است بر پنج باب.
۱۰. باب نهم، در بیان حقیقت بیماری هاست.
۱۱. باب دهم در کلیات حفظ الصحة است.
۱۲. خاتمه این اثر، دربرگیرنده اخبار و روایاتی پیرامون کلیات دانش پزشکی است.
عناوین مباحث کتاب جوامع العلاج:
۱. مقدمه در باره امور مربوط به
بیمار ، علامات غلبه اخلاط و... است.
۲. باب اول در باره امور مربوط به
خون است.
۳. باب دوم در باره گشودن گرفتگی هاست.
۴. باب سوم در باره شروط اسهال است.
۵. باب چهارم در باره امور مربوط به تنقیه صفراست.
۶. باب پنجم در باره امور مربوط به بلغم است.
۷. باب ششم در باره مباحث مربوط به
سوداست.
۸. باب هفتم در باره تنقیه ضدین است.
۹. باب هشتم در باره تنقیه صفرا و
سوداست.
۱۰. باب نهم در باره تنقیه باردین است.
۱۱. باب دهم در باره چیزهایی است که اخلاط سه گانه (
بلغم ،
صفرا و
سودا ) را تنقیه می‌کند.
۱۲. باب یازدهم در باره تنقیه با قی است.
۱۳. باب دوازدهم در باره
ادرار است.
۱۴. باب سیزدهم در باره
عطسه کردن است.
۱۵. باب چهاردهم در باره مسکن هاست.
۱۶. باب پانزدهم در باره داغ کردن است.
۱۷. باب شانزدهم در باره تقویت اعضای اصلی
بدن ، مثل
مغز و
قلب و
کبد است.
۱۸. باب هفدهم در باره مباحث مربوط به
معده است.
۱۹. باب هجدهم در باره تب است.
۲۰. باب نوزدهم در باره برخی از عوارض
تب است.
۲۱. باب بیستم در باره
تغذیه بیماران و تدبیر کسانی است که در حال نقاهت اند.
۱. کتاب حقائق الطب، مانند بسیاری دیگر از نگاشته‌های مؤلف، تنها وانویسی و رونویسی از آثار دیگران نیست، بلکه مجموعه‌ای از
روایات و تحقیقات مؤلف و نقد و بررسی آراء و سخنان دیگر اطباء است.
۲. خصوصیت دیگر این اثر، شیوه تحریر مباحث و نگرش مؤلف به مباحث طبی است.
۳. کتاب حقائق الطب، نگاهی فلسفی- روایی به مباحث کلیات و زیربنایی
طب دارد؛ ازاین رو، تنها برای کسانی سودمند است که اطلاعات قابل توجهی در زمینه
طب سنتی دارند، نه کسانی که در این زمینه نوآموز اند.
۴. از سوی دیگر، تحریر این مباحث با توجه به موضوعات مطرح شده در آنها تحریری روان و همه فهم نیست، بلکه تنها برای کسانی قابل استفاده است که دانش فلسفی دارند.
کتاب، در چاپخانه سعادت
کرمان به چاپ رسیده است. این اثر هیچ پاورقی یا فهرستی- به غیر از فهرست مطالب حقائق الطب- ندارد.
نرم افزار جامع طب، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
