حق و میزان (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حق و میزان: (اللّهُ الَّذي أَنزَلَ الْكِتابَ بِالْحَقِّ وَ الْميزانَ) «
حق» كلمه جامعى است كه معارف و
عقاید حقّه و همچنين اخبار صحيح و برنامه‌هاى هماهنگ با نيازهاى فطرى و اجتماعى را و آنچه از اين قبيل است شامل مى‌شود، چرا كه
حق،
چيزى است كه با عينيت خارجى موافق است و تحقق يافته، و جنبه ذهنى و پندارى ندارد.
و «
میزان»
نيز در اغلب موارد معنى جامعى دارد، هرچند در لغت به معنى «
ترازو» و ابزار سنجش وزن است، در معنى كنايى به هرگونه معيار سنجش و قانون صحيح الهى و حتى شخص
پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌وآله) و
امامان راستین (علیهم‌السلام) كه وجودشان معيار تشخيص
حق از
باطل است اطلاق مى‌شود و
ميزان روز
قیامت نيز نمونه‌اى است از اين معنى.
با توجه به
آیه مورد بحث، خداوند كتابى بر پيامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌وآله) نازل كرده است كه هم
حق است و هم
ميزان ارزيابى ارزشهاست.
به موردی از کاربرد
حق و
میزان در
قرآن، اشاره می‌شود:
(اللّهُ الَّذي أَنزَلَ الْكِتابَ بِالْحَقِّ وَ الْميزانَ وَ ما يُدْريكَ لَعَلَّ السّاعَةَ قَريبٌ) «
خداوند كسى است كه كتاب را بحق نازل كرد و
ميزان سنجش
حق از باطل و همچنين خبر قيامت را؛ تو چه مى‌دانى شايد روز رستاخيز نزديک باشد»
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: مراد از كتاب، وحيى است كه مشتمل بر شريعت و
دین باشد، شريعت و دينى كه در مجتمع بشرى حاكم باشد. در تفسير آيه
(كانَ النّاسُ أُمَّةً واحِدَةً ...) نيز گفتيم كه منظور از كتاب در
قرآن كريم شريعت و دين است، و معناى
انزال آن به
حق اين است كه اين كتاب
حق محض است، و آميخته با اختلاف‌هاى شيطانى و نفسانى نيست.
و كلمه
ميزان به معناى هر مقياسى است كه اشياء با آن سنجيده مى‌شود. و مراد از آن به قرينه ذيل آيه و آيات بعد همان دينى است كه كتاب مشتمل بر آن است، و از اين جهت دين را
ميزان ناميده كه عقايد و اعمال به وسيله آن سنجش مى‌شود، و در نتيجه در روز قيامت هم بر طبق آن سنجش محاسبه و جزاء داده مى‌شود. پس
ميزان عبارت است از دين با اصول و فروعش.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله « حق و میزان »، ص ۵۵۲.
