حفظ الاسنان و اللثة و استصلاحها (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«حفظ الاسنان و اللثة و استصلاحها» نگاشته‌ای طبی پیرامون مباحث دهان و
دندان است که به قلم پزشک و مترجم بزرگ دوران عباسی، یعنی
حنین بن اسحاق (۱۹۴- ۲۶۴ ق) به رشته تحریر درآمده است.
از سال و انگیزه نگارش این اثر چیزی نمی‌دانیم، چرا که مؤلف خود تصریحی دراین باره ندارد و در کتب تاریخ علم پزشکی هم چیزی دراین باره نقل نشده است.
کتاب دارای تبویب و فصل بندی خاصی نیست، با این حال می‌توانیم این کتاب را به دو بخش تقسیم کنیم:
۱- مطالبی است در مورد بهداشت دهان و دندان و این که چگونه دندان‌هایی سالم داشته باشیم.
۲- مطالبی است پیرامون درمان بیماری‌هایی که عارض دندان‌ها و
لثه می‌شود.
دندان پزشکی و بررسی بیماری‌های
دندان و
لثه سابقه‌ای طولانی دارد از این رو اهتمام به این مباحث نیز سابقه‌ای بس دراز دارد.
در میان نگاشته‌هایی که به این موضوع پرداخته‌اند کتاب حاضر اولین نگاشته
عربی و مدون در این زمینه است که به دست ما رسیده است. از سویی
حنین بن اسحاق پزشکی صاحب
تجربه و مشهور است و آنچه به عنوان تجربیات شخصی می‌نویسد قابل اعتنا و با ارزش است. از سوی دیگر وی محققی مشهور در زمینه ترجمه کتاب‌های یونانی است و کتاب‌های بسیاری را از سریانی و یونانی به عربی ترجمه نموده است.
این دو شاخصه در کتاب‌های حنین باعث شده که اولا درمانهای پیشنهادی او برای بیماری‌ها، پیشنهادهای مقبولی باشد و نیز اقوالی که او از اطبای مکتب یونان- همانند
جالینوس و
بقراط و دیگران- نقل میکند، نقل قول‌هایی قابل اعتماد است.
در بخش ابتدایی کتاب موارد متعددی از تعلیمات پزشکی را که برای حفظ دندان‌ها لازم و ضروری است را بیان میکند؛ از جمله‌ای که:
۱. فرد باید از تخمه بپرهیزد، چرا که فساد
طعام در
معده باعث
فساد دندان‌ها می‌شود؛ ۲. اجتناب از شکستن چیزهای سخت با
دندان ، زیرا این کار باعث سست شدن ریشه‌های دندان می‌شود؛ ۳. پرهیز نمودن از نوشیدن آب سرد بعد از غذاهای داغ.
در بخش دوم، وی داروهای متعددی را برای امراض دندان و
لثه بیان میکند که این داروها بیشتر با نام سنون شناخته می‌شود.
بیشتر حجم این اثر نیز به بیان نسخه‌های مختلف سنونات اختصاص دارد. مؤلف ابتدا نسخه و خواص آن را بیان میکند و سپس اجزاء تشکلیل دهنده آن و مقدار هر یک را ذکر میکند و سپس شیوه ساخت دارو را شرح میدهد. همچنین وی نحوه استفاده از دارو را بیان می‌دارد.
کتاب به اهتمام دکتر محمد فؤاد ذاکری تصحیح و تحقیق شده است. دکتر ذاکری در ابتدا مقدمه‌ای نسبتا مفصل پیرامون زندگی حنین بن اسحاق، آثار و تالیفات حنین و بررسی کتاب، نسخ خطی موجود از کتاب و اسلوب تحقیق و تصحیح کتاب نگاشته است.
محقق کتاب علاوه بر تصحیح متن عربی کتاب به این امور نیز پرداخته است:
۱. شرح و توصیف دواهایی که حنین در متن از آنها یاد کرده است و بیان خواص دارویی آنها در امراض دهان و دندان.
۲. شرح مصطلحات علمی‌ای که در متن کتاب آمده است.
۳. تدوین فهرست‌ها که شامل این فهرست‌ها می‌باشد: فهرست اسامی گیاهان همراه با ذکر معادل
لاتین آنها، اسامی داروهای مرکب و شرح و توصیف آنها،
ادویه حیوانی همراه با معادل لاتین آنها، غذاها و معادل لاتین آنها همراه با شرح و توضیح، امراض
دهان و
دندان و
لثه، داروهایی که در متن کتاب آمده است، مصطلحات علمی و معادل لاتین آنها با شرح و توضیح کامل، آنچه محقق در فرآیند تصحیح و تحقیق این اثر انجام داده، ارزش کتاب را دو چندان نموده است.
پاورقی‌های این کتاب به ذکر اختلاف نسخ اختصاص دارد.
این اثر در
سال ۱۹۹۶ م توسط معهد التراث العلمی العربی
سوریه منتشر شده است.
نرم افزار جامع طب، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
