حسن بن یسار بصری
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حسن بن یسار بصری (
۲۱-
۱۱۰ق)، از فقیهان، قاریان و پیشوای اهل
بصره در
قرن دوم هجری قمری بود.
ابوسعید
حسن بن یسار بصری انصاری، از مردم میشان،
ناحیه‌ای بزرگ بین
واسط، بصره و
اهواز است. گفته شده که پدرش
یسار از اسیران میشان بوده و هنگامی که به
مدینه برده شد، ربیع دختر نضر (عمه
انس بن مالک) او را خرید و آزاد کرد.
حسن به سال ۲۱ق در مدینه متولد گردید و در وادی القری نشات یافت. به گفته وی تا چهارده سالگی هنگامی که
عثمان بن عفان کشته شد، در مدینه بوده
و در سن شانزده هنگام
جنگ جمل، از مدینه خارج شده و در این جنگ شرکت نکرده است.
حسن علوم قرائت را از بزرگانی چون
حطان بن عبدالله رقاشی و
ابوالعالیه فرا گرفت
و حدیث را از کسانی چون انس
بن مالک،
جابر بن عبدالله انصاری و
عبدالله بن عباس آموخته و روایت کرده است.
حسن بن یسار دارای شاگردان بسیاری بوده که در حلقه درسش پرورش یافته‌اند که از آن میان نام بزرگانی چون
واصل بن عطا از پایه گذاران
مذهب معتزله،
ابوعمرو بن علاء و
عاصم جحدری به چشم می‌خورد.
گویند که
حسن فردی فقیه، قاری و پیشوای اهل بصره
و به گفته
ابن خلکان، کسی بود که
علم و
زهد و
ورع و
عبادت را در خود جمع کرده بود.
عجلی بر
وثاقت وی تاکید کرده است.
ابونعیم اصفهانی می‌گوید که
حسن بصری در روزگار ابوموسی در
اصفهان بوده است.
حسن به گفته خویش، زمانی همراه
عبدالرحمان بن سمره در جنگی که در
کابل و‌اندقان رخ داده، شرکت کرده است.
ابن ندیم می‌نویسد که
حسن مدتی کاتب
ربیع بن زیاد حارثی (والی
خراسان) بود و زمانی چند برای انس
بن مالک در شاپور کتابت می‌کرد. وی از کسانی است که با
ابن اشعث بیعت کرد، ولی هنگامی که ابن اشعث شکست خورد و لشکریان او دستگیر شدند، بر
حجاج وارد شد و حجاج او را امان داد، اما
حسن به امان نامه اطمینان نکرد و از ترس حجاج متواری گشت و تا هنگام فوت متواری بود و سخنانی در مذمت حجاج گفت.
حسن بن یسار در نهایت در اول
رجب سال ۱۱۰ در بصره درگذشت و در غرب
شط العرب به خاک سپرده شد.
حسن دارای آثار و تالیفاتی بوده که عبارت‌اند از:
- کتاب التفسیر للقرآن
- کتاب الی عبدالملک بن مروان فی الرد علی القدریه
- کتاب عدد آی القرآن
- نزول القرآن
- مناظره حسن بصری
- کتاب الاخلاص
- رسالة فی فضل مکّه
- و رسالة الی عبدالرحیم بن انس فی الترغیب بمجاورة مکّه المکرّمة. (دیگر منابع: )
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «
حسن بصری»، ج۱، ص۲۵۰-۲۵۱.
