• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

حسن بن منصور الیمن (مقاله‌دوم)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


منبع: حسن بن منصور الیمن (مقاله‌دوم)
مقالات مرتبط: جعفر بن منصور الیمن.



جعفر بن حسن اسماعیلی (زنده در ۳۸۰ق) مشهور به ابن منصور الیمن مؤلف قرن چهارم هجری قمری بود. وی احتمالاً ساکن یمن بوده و پس از تشکیل دولت فاطمیان اسماعیلی، به مصر رفت. و بعد از به قدرت رسیدن محمد قائم بامر الله در دربار از جاه و منزلتی زیادی برخوردار شد.


جعفر بن حسن بن فرج بن حوشب اسماعیلی کوفی مشهور به ابن منصور الیمن پدرش ابوالقاسم حسن بن فرج بن حوشب بن رادان نجار از مردمان کوفه و از داعیان بزرگ اسماعیلی بود که در سال ۲۹۰
[۱] تمیمی مغربی، نعمان بن محمد، شرح الاخبار، ج۳، ص۴۰۳.    
و به قولی در سال ۲۶۸ هجری
[۲] ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۲۰، ص۲۷.    
از سوی محمد الحبیب
[۳] ابن خلدون، عبدالرحمن بن محمد، تاریخ ابن خلدون، ج۵، ص۳۱.    
یا احمد بن عبدالله بن میمون قداح به یمن فرستاده شد.
[۴] ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۸، ص۳۰.    
او توانست مناطقی را فرمانبردار خود کند؛ از این رو به المنصور (المنصور بالیمن/ منصورالیمن) ملقب شد.
[۵] تمیمی مغربی، نعمان بن محمد، شرح الاخبار، ج۳، ص۴۰۳.    
[۶] ابن خلدون، عبدالرحمن بن محمد، تاریخ ابن خلدون، ج۵، ص۳۱.    
[۷] نیز ر. ک:النویری، شهاب الدین احمدبن عبدالوهاب، نهایه الارب فی فنون الادب، ج۲۸، ص۷۱.    
و پسرش نیز جعفر بن منصور الیمن (ابن منصور الیمن) خوانده می‌شد.
[۸] القرشی، ادریس عماد الدین، عیون الاخبار و فنون الآثار، ج۶، ص۴۹-۵۱.
[۹] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۹، ص۱۱۲۹.
[۱۰] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۶، ص۱۱۱.    
[۱۱] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۶، ص۱۵۰.    
[۱۲] تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲۰، ص۲۹۲.    

نام این داعی مشهور در برخی منابع، ابوالقاسم حسین و در برخی دیگر، ابوالحسین رستم بن حسین یا رستم بن کرخیین بن حوشب آمده است.
[۱۳] ابن خلدون، عبدالرحمن بن محمد، تاریخ ابن خلدون، ج۵، ص۳۱.    
[۱۴] ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۶، ۵۸۲.    
[۱۵] نویری، احمد بن عبدالوهاب، نهایة الارب، ج۲۸، ص۷۱.    
نام جدش را فرح و فروخ نیز آورده‌اند.
[۱۶] ابن خلدون، عبدالرحمن بن محمد، تاریخ ابن خلدون، ج۵، ص۳۰.    


جعفر که قاعدتا در همان محل دعوت پدرش، یمن ساکن بوده، پس از درگذشت پدرش و تشکیل دولت فاطمیان اسماعیلی، در سال ۳۲۲ هجری به مصر رفت. پس از درگذشت عبیدالله المهدی (حکومت ۲۹۸-۳۲۲ق)، پسرش محمد القائم بامرالله (حکومت ۳۲۲-۳۳۴ق) جانشین او شد و جعفر که از ترویج کنندگان مذهب اسماعیلی بود، از مقام و منزلتی والا برخوردار شد؛ تا آنجا که گفته‌اند بر قاضی نعمان مغربی (م ۳۶۳ق) که یکی از ارکان دولت فاطمی در فقه و قضا بود، برتری یافت.
[۱۷] القرشی، ادریس عمادالدین، عیون الاخبار و فنون الآثار، ج۶، ص۴۹-۵۰.
[۱۸] غالب، مصطفی، اعلام الاسماعیلیه، ص۱۸۵.

با این همه آگاهی دیگری از او در دست نیست و همین نکته، جایگاه برتر او را خدشه دار می‌کند.

برای جعفر بن منصور الیمن آثاری شمرده‌اند که عبارت‌اند از:
•اسرارالنطقاء (سرائرالنطقاء) در باب قصص پیامبران؛ •الفرائض وحدودالدین؛ •الشواهد والبیان؛ •المراتب والمحیط (مراتب المحیط)؛ •الرضاع فی الباطن؛ •الفترات والقرانات (الجفرالاسود)؛ •الرشد والهدایه؛ •رسالة فی معنی الاسم الاعظم؛ •العالم والغلام؛ •الکشف فی تاویل بعض الآیات؛ •تاویل سوره النساء؛ •تاویل الزکاة؛
[۱۹] عثمان، هاشم، الاسماعیلیه بین الحقائق والاباطیل، ص۴۲۱.
•تاویل الحروف المجموعه؛
[۲۰] سزگین، فؤاد، تاریخ التراث العربی، ج۱، ص۳، ص۳۶۹.
•بیان تاویل قصص الانبیاء.
[۲۱] غالب، مصطفی، اعلام الاسماعیلیه، ص۱۸۵.

کتاب آخری احتمالاً همان اسرارالنطقاء باشد. همچنین کتابی تاریخی درباره پدرش و چگونگی فتح یمن به دست او داشته و عمادالدین قرشی اسماعیلی مذهب (م. ۸۷۲ق) از آن در کتاب عیون الاخبار بهره برده است.
[۲۲] القرشی، ادریس عمادالدین، عیون الاخبار وفنون الآثار، ج۶، ص۵۱.


تاریخ درگذشت جعفر در منابع ثبت نشده؛ ولی در سال ۳۸۰ هجری زنده بوده است.
[۲۳] سزگین، فؤاد، تاریخ التراث العربی، ج۱، جزء۳، ص۳۶۸.
(دیگر منابع:
[۲۴] بروکلمان، کارل، تاریخ الادب العربی، ج۳، ص۳۵۴.
).

۱. ↑ تمیمی مغربی، نعمان بن محمد، شرح الاخبار، ج۳، ص۴۰۳.    
۲. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۲۰، ص۲۷.    
۳. ↑ ابن خلدون، عبدالرحمن بن محمد، تاریخ ابن خلدون، ج۵، ص۳۱.    
۴. ↑ ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۸، ص۳۰.    
۵. ↑ تمیمی مغربی، نعمان بن محمد، شرح الاخبار، ج۳، ص۴۰۳.    
۶. ↑ ابن خلدون، عبدالرحمن بن محمد، تاریخ ابن خلدون، ج۵، ص۳۱.    
۷. ↑ نیز ر. ک:النویری، شهاب الدین احمدبن عبدالوهاب، نهایه الارب فی فنون الادب، ج۲۸، ص۷۱.    
۸. ↑ القرشی، ادریس عماد الدین، عیون الاخبار و فنون الآثار، ج۶، ص۴۹-۵۱.
۹. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۹، ص۱۱۲۹.
۱۰. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۶، ص۱۱۱.    
۱۱. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۶، ص۱۵۰.    
۱۲. ↑ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲۰، ص۲۹۲.    
۱۳. ↑ ابن خلدون، عبدالرحمن بن محمد، تاریخ ابن خلدون، ج۵، ص۳۱.    
۱۴. ↑ ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۶، ۵۸۲.    
۱۵. ↑ نویری، احمد بن عبدالوهاب، نهایة الارب، ج۲۸، ص۷۱.    
۱۶. ↑ ابن خلدون، عبدالرحمن بن محمد، تاریخ ابن خلدون، ج۵، ص۳۰.    
۱۷. ↑ القرشی، ادریس عمادالدین، عیون الاخبار و فنون الآثار، ج۶، ص۴۹-۵۰.
۱۸. ↑ غالب، مصطفی، اعلام الاسماعیلیه، ص۱۸۵.
۱۹. ↑ عثمان، هاشم، الاسماعیلیه بین الحقائق والاباطیل، ص۴۲۱.
۲۰. ↑ سزگین، فؤاد، تاریخ التراث العربی، ج۱، ص۳، ص۳۶۹.
۲۱. ↑ غالب، مصطفی، اعلام الاسماعیلیه، ص۱۸۵.
۲۲. ↑ القرشی، ادریس عمادالدین، عیون الاخبار وفنون الآثار، ج۶، ص۵۱.
۲۳. ↑ سزگین، فؤاد، تاریخ التراث العربی، ج۱، جزء۳، ص۳۶۸.
۲۴. ↑ بروکلمان، کارل، تاریخ الادب العربی، ج۳، ص۳۵۴.


• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «جعفر اسماعیلی»، ج۲، ص۱۵۳.


رده‌های این صفحه : اسماعیلیان | شخصیت‌های قرن 4 (قمری) | فاطمیان | مؤلفان شیعه قرن 4 (قمری) | مؤلفان قرن 4 (قمری)
جعبه ابزار