حسن بن سفیان نسوی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حسن بن سُفیان نَسَوی، محدّث و فقیه خراسانی در قرن سوم بود.
اصل او از روستای بالوز در سه فرسخی نسا، از شهرهای
خراسان، بود
و ازاین‌رو وی را نسوی یا نسایی و بالوزی خوانده‌اند.
کنیه‌اش ابوالعباس بود که استادش، ابوالحسن علی بن حجر سعدی (متوفی ۲۴۴)، آن را به وی داد.
تاریخ ولادت او مشخص نیست. چون سمعانی
وفات وی را در ۳۰۳ در نود و چند سالگی ذکر کرده، خطای ذهبی،
که تولد او را در سال دویست و هشتاد و اندی دانسته است، روشن میشود.
نسوی برای کسب‌علم سفرهای زیادی کرد و از بسیاری
حدیث شنید و روایت کرد، از جمله در
مرو از
اسحاق بن راهویه، در بلخ از
قتیبة بن سعید، در بغداد از
احمد بن حنبل و
یحیی بن مَعین، در بصره از
ابراهیم بن حجاج سامی، در
کوفه از
ابو بکر بن ابی شَیْبَه عَبْسی، در
مکه از
ابراهیم بن منذر خَرامی، در
مدینه از
ابو مُصعب احمد بن ابی بکر زهری، در مصر از
حرملة بن یحیی تُجیبی، و در دمشق از
ابو ولید هشام بن عمار سلمی روایت کرده است.
وی حافظ و محدّث و راوی آثار و مصنفات محدّثان پیش از خود در خراسان بود. مصنفات عبداللّه بن مبارک را از حبان بن موسی، مُوَطّأ مالک را از حرملة بن یحیی، امهات آثار کوفه را از ابی بکر بن ابیشیبه، سنن را از مسیب بن واضح، تفسیر را از محمد بن ابی بکر مقدمی و بیش‌تر مسند ابن راهویه را روایت میکرد و بسیاری برای شنیدن حدیث و آموختن فقه از وی، به سویش سفر میکردند.
برخی از شاگردان وی عبارت بودند از: ابو بکر محمد بن اسحاق بن خزیمه، که از اقران او بود.
ابو بکر احمد بن
ابراهیم اسماعیلی؛ ابو احمدعبداللّه بن عدی جرجانی؛ ابو بکر محمد بن حسن نقاش؛ ابو بکرعبداللّه بن محمد بن مسلم
اسفرائینی؛ ابو عبداللّه محمد بن یعقوب شیبانی.
ابن ابی حاتِم،
حاکم نیشابوری،
ابن حِبّان
و ذهبی
او را توثیق کرده و
دانش و دین‌داری او را ستوده‌اند، هرچند ابو عمرو حِیَری نقل حدیث وی را برای کسب روزی دانسته است
درباره ضبط وی گفته‌اند که در نود سالگی برخی حفاظ او را به قلب در اسانید احادیث آزمودند و او آن‌ها را اصلاح کرد.
وی در اواخر عمر در زادگاه خود سکنا گزید و در همان‌جا از دنیا رفت. مقبره وی در آن‌جا زیارتگاه بوده است
یاقوت حموی، ذیل «بالوز»).
مسندهای سه‌گانه (المسندالکبیر،
الجامع و
المعجم) به وی منسوب‌اند
که ظاهرآ از هیچ‌یک اثری در دست نیست؛ البته ابن حجر عسقلانی
بخشهایی از آن‌ها را در دست داشته و در کتاب الاصابة فی تمییز الصحابة،
از مطالب آن‌ها بسیار بهره گرفته است. حسن‌بن سفیان کتابی به نام اربعین، در ۲۷ باب در فقه و اخلاق، دارد که از طریق ابن صلاح (متوفی ۶۴۳) روایت شده و با تحقیق محمدبن ناصر عجمی در ۱۴۱۴ در بیروت به چاپ رسیده است. همچنین پاره‌هایی از مسند منسوب به ابن مبارک به روایت وی در کتابخانه ظاهریه دمشق موجود است.
(۱) ابن ابی حاتم، کتاب الجرح و التعدیل، حیدرآباد، دکن ۱۳۷۱ـ ۱۳۷۳/ ۱۹۵۲ـ ۱۹۵۳، چاپ افست بیروت (بی تا).
(۲) ابن جوزی، المنتظم فی تاریخ الملوک و الامم، چاپ محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲.
(۳) ابن حبان، کتاب الثقات، حیدرآباد، دکن ۱۳۹۳ـ۱۴۰۳/ ۱۹۷۳ـ۱۹۸۳، چاپ افست بیروت (بی تا).
(۴) ابن حجر عسقلانی، کتاب الاصابة فی تمییز الصحابة، مصر ۱۳۲۸، چاپ افست بیروت (بی تا).
(۵) ابن حجر عسقلانی، المطالب العالیة بزوائد المسانید الثمانیة، چاپ حبیب‌الرحمان اعظیمی، بیروت ۱۴۰۷/۱۹۸۷.
(۶) ابن عدیم، بغیة الطلب فی تاریخ حلب، چاپ سهیل زکار، بیروت (۱۴۰۸/ ۱۹۸۸ (.
(۷) ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، چاپ علی شیری، بیروت ۱۴۱۵ـ ۱۴۲۱/ ۱۹۹۵ـ ۲۰۰۱.
(۸) ابن نقطه، التقیید لمعرفة رواة السنن و المسانید، چاپ کمال یوسف حوت، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸.
(۹) محمد ناصرالدین البانی، فهرس مخطوطات دارالکتب الظاهریة: المنتخب من مخطوطات الحدیث، دمشق ۱۳۹۰/۱۹۷۰.
(۱۰) محمد بن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۲۴/ ۲۰۰۳.
(۱۱) محمد بن احمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج ۱۴، چاپ شعیب ارنؤوط و اکرم بوشی، بیروت ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳.
(۱۲) محمد بن احمد ذهبی، کتاب تذکرةالحفاظ، حیدرآباد، دکن ۱۳۷۶ـ ۱۳۷۷/ ۱۹۵۶ـ۱۹۵۸، چاپ افست بیروت (بی تا).
(۱۳) محمد بن احمد ذهبی، میزان الاعتدال فی نقدالرجال، چاپ علی محمد بجاوی، قاهره ۱۹۶۳ـ۱۹۶۴، چاپ افست بیروت (بی تا).
(۱۴) خیرالدین زرکلی، الاعلام، بیروت ۱۹۹۹.
(۱۵) سمعانی،الانساب .
(۱۶) یاقوت حموی
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «حسن بن سفیان نسفی»، شماره۶۱۴۹.
