حسن المحاضرة فی أخبار مصر و القاهرة (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«حسن المحاضرة فی اخبار مصر و القاهرة» اثر حافظ
جلال الدین عبد الرحمن بن ابی بکر سیوطی نویسنده
قرن هشتم به
زبان عربی است. نویسنده در این اثر با موضوع جغرافیای کشورها به مباحث تاریخی و جغرافیایی
کشور مصر پرداخته است.
کتاب حاضر شامل دو جزء است که در ابتدای جزء اول معرفی مختصری از مؤلف و کتاب حسن المحاضره ذکر شده است. کتاب از تبویب و فصل بندی خاصی برخوردار نیست و شیوه نگارش آن همانند سایر کتب جغرافیایی پیش از آن است.
از آنجا که در زمان سیوطی جغرافیا جزو علومی نبود که خوانندگان فراوان داشته باشد، سیوطی نیز بدان علاقه نشان نداد و مدخل یا کتابی کامل در این زمینه به جای ننهاد، ولی در عین حال مؤلفات جغرافیایی حائز اهمیتی از خود به جای گذاشت.
کتاب از جمله منابع تاریخ مصر به شمار می‌رود. وی در این کتاب بسیاری از اخبار مصر و
قاهره را از روزگارهای پیشین تا زمان خویش ثبت کرده است. سیوطی در این کتاب به آیاتی از
قرآن کریم و نیز
احادیث نبوی که در آنها از مصر یاد شده است می‌پردازد، سپس به جغرافیای عمومی و تاریخ فتح مصر پرداخته و سرگذشت مختصر صحابیان و تابعانی که به مصر آمده‌اند و نیز سرگذشت
فقیهان و
عالمان و امیران و نیز فهرستی کوتاه از قاضیان، وزیران و دبیران را یادآور می‌شود. این بخش قسمت عمده کتاب را شکل می‌دهد. به دنبال آن گفتگو از
مساجد، مدارس و خانقاه‌ها به میان می‌آید. فصلی هم به بیان حوادث عجیبی چون قحطی، گرانی،
وبا و
زلزله اختصاص یافته و صرفا جنبه تاریخی دارد.
در ادامه مباحث کتاب از
رود نیل و
جزیره روضه و مکانهای متفرق قاهره سخن به میان آمده است. نزدیک به پایان کتاب مطالب ادبی بر متن چیره می‌شود و اشعار منتخب درباره
رودها،
درختها، گل‌ها، میوه‌ها و سبزیهای مصر توجه خواننده را به خود جلب می‌کند.
«حسن المحاضرة» از کتابهای خوب سیوطی نیست، مطالب آن بسیار مختصر است و چیز تازه‌ای ندارد. ارزش تاریخی آن نیز با آثار مورخانی چون
مقریزی و
ابن تغربی بردی در خور قیاس نیست؛ البته سیوطی از دوران سلف اطلاعات قابل ملاحظه‌ای به ما می‌دهد ولی به صورت کاملا کوتاه و مختصر. کوشش وی برای ساده کردن مطالب گاه بدانجا می‌رسد که اندیشه‌ای مخالف مقصود به دست می‌دهد.
بر کتاب حاضر تحقیق خوبی انجام گرفته است و با حواشی و توضیحات خلیل منصور در دو جلد برای نخست بار در سال ۱۴۱۸ ق منتشر شده است. در پایان هر جزء از کتاب، فهرست مطالب ذکر شده است.
۱- مقدمه و متن کتاب.
۲- کراچکوفسکی، تاریخ نوشته‌های جغرافیایی در جهان اسلامی، ترجمه ابوالقاسم پاینده، ص۳۸۷- ۳۸۸.
نرم افزار جغرافیای جهان اسلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور).
