حُسْبان (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حُسْبان: (وَ الْقَمَرَ حُسْباناً)«حُسْبان» (بر وزن لقمان) مصدر، از مادّه «حساب»، به معنای حساب کردن
و تیرهایی که به هنگام پرتاب کردن می‌شمارند و مجازات‌هایی که روی حساب دامنگیر اشخاص می‌شود آمده است؛ و در اینجا ممکن است منظور این بوده باشد که گردش منظم و سیر مرتب این دو کره آسمانی (البته منظور از حرکت آن، در نظر ما است که ناشی از حرکت زمین است) موجب می‌شود که شما بتوانید برنامه‌های مختلف زندگی خود را تحت نظام و حساب در آورید. بعضی از مفسران نیز احتمال داده‌اند که منظور از جمله بالا این است که خود این دو کره آسمانی، تحت نظام و حساب و برنامه است.
و
«حُسْبان» (بر وزن غفران) در سوره
«رحمن»، به معنای حساب و نظم و ترتیب می‌باشد، و آیه محذوفی دارد و در تقدیر چنین است: «وَ الشَّمْسُ وَ الْقَمَرُ تَجْرِیانِ بِحُسْبانٍ».
ترجمه و تفاسیر آیات مرتبط با حُسْبان:
(فَالِقُ الإِصْبَاحِ وَجَعَلَ اللَّيْلَ سَكَنًا وَالشَّمْسَ وَالْقَمَرَ حُسْبَانًا ذَلِكَ تَقْدِيرُ الْعَزِيزِ الْعَلِيمِ) (او شکافنده
صبح است؛ و
شب را مایه آرامش، و
خورشید و
ماه را وسیله حساب قرار داده است؛ این، اندازه‌گیری
خداوند توانای داناست.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: حسبان جمع حساب و به قول بعضى مصدر حسب حسابا است.
(دیدگاه
شیخ طبرسی در
مجمع البیان:
)
(فَعَسَى رَبِّي أَن يُؤْتِيَنِ خَيْرًا مِّن جَنَّتِكَ وَيُرْسِلَ عَلَيْهَا حُسْبَانًا مِّنَ السَّمَاءِ فَتُصْبِحَ صَعِيدًا زَلَقًا) (امید است پروردگارم بهتر از باغ تو، به من بدهد؛ و مجازات حساب شده‌ای از آسمان بر باغ تو فرو فرستد، بگونه‌ای که آن را به زمین بی‌گیاهی مبدل کند.)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: در مجمع البیان گفته: کلمه حسبان در اصل نام تیرهای کوچکی بوده که چند عدد آن را با یک زه می‌انداختند، و این در سواران فارس مرسوم بوده، و ماده اصلی آن حساب است و اگر آنها را حسبان می‌نامیدند بدین مناسبت بوده که حساب را زیادتر می‌کرده.
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
(الشَّمْسُ وَالْقَمَرُ بِحُسْبَانٍ) (خورشید و ماه با حساب دقیقی در گردشند.)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: كلمه حسبان مصدر و به معناى حساب كردن است.
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
•
مکارم شیرازی، ناصر، لغات در تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «حُسْبان»، ص۱۸۴.
