حسادت عایشه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حسادت از آن دسته
رذائل اخلاقی بشمار میرود که در
دین و
شریعت اسلامی به شدت مورد نکوهش واقع شده است. حسادت و
تکبر بود که
ابلیس را به نافرمانی از امر
خداوند کشاند و موجب
کفر وی شد. بروز حسادت در شخصیتهای تاریخی میتواند بازتاب اجتماعی خاصی را دنبال کند و نیز روشن کننده بسیاری از حقائق شود. در این مقاله به این صفت رذیله در شخصیتی میپردازیم که در چند
فتنه نقش اصلی را بازی کرده و حسادتهای او
نفاق را در دلش بارور نموده، یعنی
عایشه دختر ابوبکر. برخی با جانب داری از عایشه در فتنهها، او را مجتهدی دانستهاند که به
علم خود عمل کرده و احتمال خطاء را در وی
نفی نکردهاند؛ اما با شناخت مقداری از کردارش به این نتیجه میرسیم که او اساسا با تصمیمات احساسی خود در برابر حق ایستادگی و مخالفت میکرده.
گاهی از شبها که
پیامبر (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) برای
عبادت از بستر بر میخواست و یا به
زیارت اهل قبور به
بقیع میرفتند،
عایشه را غیرت زنانگی میگرفت و خود شخصا به تعقیب آن حضرت میرفت و یا کنیزش را به تعقیب میفرستاد.
آن حضرت نیز به وی خطاب میکرد که آیا گمان داری که
خداوند و پیامبرش بر تو
ستم روا میدارند. باز هم گرفتار شیطانت شدهای. وای بر تو (عایشه) اگر میتوانستی چهها که نمیکردی.
روزی پیامبر (صلیاللهعلیهوآله
وسلّم) شکایت او را به پدرش
ابوبکر نمود، درحالی که او بیشرمانه در حضور پدرش به پیامبر (صلیاللهعلیهوآله
وسلّم) گفت:
عدالت داشته باش (در موقعیتی دیگر عایشه نسبت به پیامبر (صلیاللهعلیهوآله
وسلّم)
خشمگین بود و گفت: توئی که گمان میکنی فرستاده خدائی؟) که سیلی محکمی از پدرش دریافت نمود بطوریکه از دهانش
خون جاری شد.
وی
احترام پیامبر (صلیاللهعلیهوآله
وسلّم) را حتی در
نماز نگاه نمیداشت و پای خود را در محل
سجده آن حضرت قرار میداد
و مثل
جنازه جلوی آن حضرت دراز میکشید و به این مطلب افتخار میکند،
تا اینکه خود پیامبر (صلیاللهعلیهوآله
وسلّم) در حالت سجده پای او را از محل سجده دور میکردند.
نافرمانی او از دستورات
قرآن و پیامبراکرم (صلیاللهعلیهوآله
وسلّم) را در چند مورد میتوان پیگیری کرد که برخی شخصی و برخی جنبه سیاسی دارد:
الف. از نافرمانیهای وی اطلاع دادن او به ابوبکر و
عمر و
ابوعبیده برای برگشتن از سپاه
اسامه است.
ب. دیگر نافرمانی وی با دستور خداوند و پیامبر (صلیاللهعلیهوآله
وسلّم) زمانی است که او برای مبارزه با
امیرالمومنین علی (علیهالسّلام) به
بصره لشگرکشی میکند و
جنگ جمل را میآفریند.
ج. او بود که دستور تیر باران بدن مطهر
امام حسن (علیهالسّلام) را صادر کرد و برخلاف دستور صریح خداوند مبنی بر مودت به ذوی القربی عمل نمود.
پیامبر (صلیاللهعلیهوآله
وسلّم) هر
روز از
خدیجه یاد میکرد و عایشه
حسادت میکرد. عایشه از آن حضرت بدگوئی میکند و میگوید: او پیرزنی... بود که خداوند بهتر از آن را به شما عطاء کرده است. پیامبر (صلیاللهعلیهوآله
وسلّم) از این گفته به شدت ناراحت میشود و میفرماید: خداوند بهتر از او را به من نداده است...
همچنین وقتی هاله
خواهر خدیجه به دیدار پیامبر (صلیاللهعلیهوآله
وسلّم) میآمد، آن حضرت به یاد خدیجه میافتاد، عایشه به شدت ناراحت میشد و به پیامبر (صلیاللهعلیهوآله
وسلّم) میگفت: از پیرزن بیدندان قریش نگو، او قبلا مرده است و
خدا بهتر از آن را به تو عنایت فرمود. با این کلام نسبت به خدیجه (
سلاماللهعلیهم) بیاحترامی میکرد.
عایشه میگوید با اینکه خدیجه را ندیده بودم اما به هیچ کدام از زنان پیامبر (صلیاللهعلیهوآله
وسلّم) چون خدیجه احساس حسادت نمیکردم.
اصحاب در حضور پیامبر (صلیاللهعلیهوآله
وسلّم) بودند و عایشه پشت سر آن حضرت نشسته بود و امیرالمومنین (علیه
السّلام) وارد شد و ایشان به اشاره پیامبر (صلیاللهعلیهوآله
وسلّم) کنار او و عایشه قرار گرفت. در این هنگام عایشه او را هل داد و با
غضب گفت: جائی برای نشستن جز دامن من پیدا نکردی. پیامبر (صلیاللهعلیهوآله
وسلّم) نیز با غضب فرمودند: ای حمیراء، من را در مورد علی (علیه
السّلام) اذیت نکن.
یکی از کارهائی که با ارتکاب آن، مورد عتاب دیگر زنان واقع شد، عقده گشائی و خوشحالی او از خبر شهادت
حضرت امام علی (علیهالسّلام) بود که با این
شعر ابراز نمود.
فالقت عصاها فاستقرت بها النوی کمــا قر عینا بالایاب المــــسافر
امیرالمومنین علی (علیه
السّلام) میفرماید: خوی زنانه او (عایشه) دیده عقلش را بسته بود و شراره کینه او با من در دلش چون کوره آهنگران زبانه میکشید.
روزی عایشه با فریاد به
فاطمه (سلاماللهعلیهم) میگفت: ای دختر خدیجه به خدا
قسم تو برای مادرت نسبت به ما برتری میدانی، کدام برتری؟! او هم مانند بعضی از ما بود. فاطمه (
سلاماللهعلیهم) این کلام را شنید و وقتی به پیامبر (صلیاللهعلیهوآله
وسلّم) نگاه کرد، گریهاش جاری شد. پیامبر (صلیاللهعلیهوآله
وسلّم) با غضب جواب عایشه را دادند.
ابن ابی الحدید به نقل از استادش میگوید: فاطمه دل پری از دست عایشه داشت؛ زیرا
زنان مدینه سخنان نیشدار عایشه را برای وی نقل میکردند.
عایشه میگوید:
ماریه زنی زیبا بود و مورد علاقه رسول الله (صلیاللهعلیهوآله
وسلّم)، چون از نزدیک علاقه آن حضرت را به او میدیدیم به بد رفتاری با وی برآمدیم؛ بخصوص وقتی که ابراهیم را به
دنیا آورد. تا اینکه ماریه از دست ما به رسول الله (صلیاللهعلیهوآله
وسلّم) شکایت برد و آن حضرت خانه وی را تغییر دادند. روزی پیامبر (صلیاللهعلیهوآله
وسلّم) در حالی که ابراهیم در دست ایشان بود به عایشه فرمودند: ببین چقدر به من شباهت دارد. عایشه در جواب گفت: نه هیچ شباهتی به شما ندارد.
وقتی منافقین برای بد نام کردن پیامبر (صلیاللهعلیهوآله
وسلّم) توطئه
بهتان و
افتراء به ماریه را پیش گرفتند، در داخل خانه پیامبر (صلیاللهعلیهوآله
وسلّم) نیز عایشه به حمایت از
منافقین پرداخت و به پیامبر (صلیاللهعلیهوآله
وسلّم) گفت: که ابراهیم
فرزند تو نبود!! بلکه فرزند جریح قبطی پسر عموی ماریه است.!! پیامبر (صلیاللهعلیهوآله
وسلّم) فرمودند (اگر راست گفته باشی و برای تحقیق) امیرالمومنین علی (علیه
السّلام) را به دنبال جریح فرستاد تا اینکه بعد از تحقیق او را بکشد؛ اما ماجرا چنین شد که این بهتان و افتراء را امیرالمومنین (علیه
السّلام) کشف کرد و به آن حضرت خبر داد و عایشه از اینکه این ماجرا و توطئه با تلاش امیرالمومنین علی (علیه
السّلام) از بین رفت ناراحت شد.
او و
حفصه لباس و پوشش
ام سلمه را
مسخره کردند و گفتند: شالی که او از دوش خود رها کرده مانند زبان
سگ است.
و نیز زمانی ام
سلمه برای پیامبر (صلیاللهعلیهوآله
وسلّم) غذائی آماده کرد و آن حضرت در خانه عایشه بودند. عایشه غیرت کرد و با سنگی آن ظرف را شکست. وی در حضور پیامبر (صلیاللهعلیهوآله
وسلّم) با ظرف غذای حفصه و صفیه نیز چنین کرده بود.
به گفته
بخاری در صحیح خود زنان پیامبر (صلیاللهعلیهوآله
وسلّم) دو حزب بودند یکی به سرکردگی عایشه و دیگری ام
سلمه.
پیامبر (صلیاللهعلیهوآله
وسلّم) زنی به نام سبا (سناه) از
بنی صعصعه به عقد خویش در آورد. زیبائی او باعث شد تا عایشه و حفصه نسبت به او حسادت کنند و سبب جدائی او از پیامبر (صلیاللهعلیهوآله
وسلّم) شوند. به او گفتند که اگر رسول الله (صلیاللهعلیهوآله
وسلّم) را دیدی بگو: از تو به خدا پناه میبرم؛ زیرا ایشان از این سخن خشنود خواهد شد.
این حسادت را نیز نسبت به
اسماء دختر نعمان و
ملیکه دختر کعب و
فاطمه دختر ضحاک و عمرة و جونیه و غزیه و ضباعه، اجراء کردند.
پیامبر (صلیاللهعلیهوآله
وسلّم) از خانه زینب به خانه عایشه رفت، در حالی که شربتی از
عسل نوشیده بودند. عایشه به آن حضرت گفت: از دهان شما بوی مغافیر (گیاهی بدبو) میآید. پیامبر (صلیاللهعلیهوآله
وسلّم) فرمود: اینطور نیست او به من شربتی از عسل داده است، در این هنگام (برای از بین رفتن نقشه عایشه) آیه نازل شد که چرا چیزی را که خداوند بر تو
حلال کرده تو برخودت
حرام میکنی.
روزی پیامبر (صلیاللهعلیهوآله
وسلّم) صفیه را دید که گریه میکند، از علت آن پرسیدند؛ گفت: عایشه و حفصه از من
عیبجوئی میکنند (به او میگفتند ای دختر یهودی). پیامبر فرمود: چرا نگفتی پدرم
هارون و عمویم
موسی و همسرم محمد (صلیاللهعلیهوآله
وسلّم) است.
همچنین وقتی رسول الله (صلیاللهعلیهوآله
وسلّم) در لحظات آخر
عمر بود، صفیه بسیار ناراحت بود و
آرزو میکرد که او به جای پیامبر (صلیاللهعلیهوآله
وسلّم) در حالت احتضار باشد. این سخن صفیه از طرف برخی (عایشه و..) حمل بر تظاهر و
ریا شد. اما پیامبر (صلیاللهعلیهوآله
وسلّم) در آن حالت فرمود : صفیه حقیقت را ابراز میکند.
روزی عایشه دید سوده این
شعر را میخواند: قبیله تیم و عدی (کنایه از ابوبکر و عمر) به دنبال این هستند که برای خود همپیمانانی (برای غصب خلافت). بیابند. عایشه به حفصه گفت که او دارد به من و تو کنایه میزند و به همین دلیل سوده را به باد کتک گرفتند.
خوله دختر حکیم خودش را برای پیامبر (صلیاللهعلیهوآله
وسلّم) بدون مهریه بخشید؛ اما عایشه مانع از این
ازدواج شد و گفت: آیا برای یک
زن خجالت آور نیست که خود را به مردی ببخشد و بدون
مهر خواستار همسری او شود.
ملیکه دختر کعب نیز بعد از
فتح مکه با تیغ حسادت عایشه برخورد نمود و به او گفت: آیا خجالت نمیکشی از اینکه با قاتل پدرت ازدواج کردی.
عایشه دختر ابوبکر چنین زندگانی پر ماجرائی در دوران حضور پیامبر (صلیاللهعلیهوآله
وسلّم) داشت و بعد از آن حضرت از بزرگترین فتنه گرانی شد که سیاستهای ضد
ولایت را
رهبری میکرد. فتنه جمل از بزرگترین معضلاتی بود که با حضور او به نبردی خونین تبدیل شد و مصیبتی بر دامن جامعه
اسلامی نشاند. کردار و حسادتهای عایشه مقدمهای برای شناخت اعمال وی در فتنه جمل است.
منشأ حسادت؛
آثار حسادت؛
مصحف عایشه بنت ابی بکر.
سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «کردار و حسادت عایشه» تاریخ بازیابی ۹۵/۰۱/۲۴.