حسابهای درآمد ملی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حسابهای درآمد ملی (National Institute of Accountants) یکی از اصطلاحات
اقتصادی بوده و از آمارهای کل بسیار مهمی در تحلیل‌های
اقتصاد کلان هستند. حسابهای درآمد ملی می‌توانند در کنار داده‌های مربوط به
جمعیت، معیاری را برای رفاه از طریق
درآمد سرانه و
رشد آن در طی زمان فراهم کنند. زیرا یکی از متغیرهایی که حسابهای ملی به آن دقت دارد
درآمد ملی (NI) است که به‌اندازه گیری درآمد منابع
اقتصادی می‌پردازد. درآمد ملی مجموع
مزد،
اجاره،
بهره و
سود را در یک دورۀ یکساله بیان می‌کند.
حسابهای درآمد ملی می‌توانند در ترکیب با داده‌های مربوط به
نیروی کار برای ارزیابی سطح و
نرخ رشد بهره‌وری مورد استفاده قرار گیرند. این حسابها مبنای لازم جهت ارزیابی سیاست‌های
دولت را فراهم آورده و می‌توانند چالش‌های سیاسی ایجادشده برای مقام‌های مسوول را تبیین نمایند. در اقتصادهای نوظهور پیاده‌سازی یک سیستم دقیق و قابل‌اتکا از حسابهای ملی گامی حیاتی در توسعه سیاست‌های
اقتصادی است. این حسابها در
ایران از سال ۱۳۳۸ توسط اداره حسابهای
اقتصادی و اداری آمار
بانک مرکزی در جریان داشت و از سال ۱۳۷۳ تا کنون این وظیفه را
مرکز آمار ایران به عهده دارد.
طی دو دهه اخیر،
اقتصاد تعدادی از کشورها، خصوصاً کشورهای صنعتی از درجه پویایی بالایی برخوردار بوده و
اقتصاد سایر کشورها نیز به تناسب به صورت مثبت و یا منفی تحت تاثیر این پویائی بالا قرار گرفته است. با توجه به اینکه وجود مقیاسی جهت سنجیدن
وضعیت اقتصادی کشورها بیش از پیش ضروری می‌نمود لذا با تدوین یک طرح حسابداری ملی و ارائه یک مقیاس در سطح جهانی می‌توان
وضعیت اقتصادی کشورها را با هم مقایسه و نسبت به
اوضاع آن تصمیم‌گیری کرد و یا در مناسبات میان کشورها در آن دقت نمود.
حسابهای ملی نشان دهنده اطلاعات مربوط به
اقتصاد کلان کشور است که به بررسی نمای کلی از
اقتصاد کشور می‌پردازد. این نمای کلی عبارت است از:
تولید ناخالص ملی (GNP) که ارزش همۀ تولیدات کشور در یک دوره یکساله را بیان می‌کند؛
تولید خالص ملی (NNP) که همان تولید ناخالص ملی است؛ منتهی
استهلاک از آن کسر می‌شود.
یکی از متغیرهایی که حسابهای ملی به آن دقت دارد درآمد ملی (NI) است که به‌اندازه گیری درآمد منابع
اقتصادی می‌پردازد. درآمد ملی مجموع مزد، اجاره، بهره و سود را در یک دورۀ یکساله بیان می‌کند.
حسابهای ملی در طی مطالعات ۳۰۰ ساله وارد
علم اقتصاد شد. ابتداء فردی به نام
ویلیام پتی William Petty در سال ۱۶۶۵ میلادی در
انگلستان به تحقیق روی این مبحث پرداخت و بعدها توسط
گریگوری کینگ Gregory king ادامه داده شد تا اینکه درآمد ملی انگلیس را در سال ۱۶۹۶ میلادی تخمین زدند.
این روش بررسی درآمد سال، تا دهه ۱۹۳۰ میلادی به صورت جدی وارد عمل نشد؛ اما با ظهور
نظریات کینز که لزوم دخالت بیشتر
دولت و نقش پراهمیت دولت را در
اقتصاد تقویت می‌کرد به صورت جدی‌تری به میدان آمد تا بتواند در مقابله با نوسانات تجاری به صورت بهتری اقدام به حل و فصل امور نماید. این رویکرد پس از
جنگ جهانی دوم یک اصل شناخته شده تسریع گردید؛ که مسئولیت دولت‌ها در حفظ تعادل
اقتصادی و
اشتغال کامل همراه با تامین رشد مطلوب، تبیین می‌کرد.
تا آنجا که امروزه اندازه‌گیری مستمر درآمد ملی به عنوان یکی از وظائف لاینفک دولت‌ها شناخته می‌شود. همین امر سبب ایجاد نظام حسابهای ملی جامع در سازمان‌های بین‌المللی گردید به گونه‌ای که سازمان ملل در سال ۱۹۵۳ با ارائه تعاریف و جداول حسابهای ملی را دسته‌بندی نمود که بعدها مورد تجدید نظر قرار گرفت. در نتیجه با ارائه یک روش بین‌المللی فراگیر به نام SNA (System of National Account) روش هماهنگی برای تمام کشورها ارائه شد. لازم به ذکر است که این روش در محدودۀ آماری کشور ما نیز به کار می‌رود.
حسابهای ملی در ایران ابتداء در سال ۱۲۶۹ هجری شمسی توسط شخصی به نام
ژرژجراد تالبوت که مشاور ملی نخست وزیر انگلیس بود کلید خورد. وی برای بررسی عوائد حاصل از تنباکو (رژی) به ایران آمد و درآمد ملی ایران را حدود ۳۶۰ میلیون تومان تخمین زد.
بعد از او شخصی به نام
شرف نفیسی وزیر کابینۀ
فروغی و سپس سازمان ملل و بعد از آن کارشناسان اصل جهاد آمریکا اقدام به تخمین می‌کردند ولی از سال ۱۳۳۸ این وظیفه را اداره حسابهای
اقتصادی و اداری آمار بانک مرکزی و از سال ۱۳۷۳ تا کنون این وظیفه را مرکز آمار ایران به عهده دارد.
اصول اساسی مربوط به حسابهای ملی که زمینه‌ساز و پایه تشکیل‌دهنده آن است از این قرارند:
ا) حسابهای ملی به گونه‌ای متغیرهای
اقتصادی را دسته‌بندی کرده و جمع می‌زنند تا برای تحلیل
اقتصادی مفید باشد. یعنی مخارج و درآمدهای شبیه به هم را کنار هم و مخارج متفاوت را از یکدیگر تفکیک کرده و آنرا به مخارج مصرف‌کننده،
بنگاه اقتصادی، دولت و خارجیان دسته‌بندی می‌نمایند،
که می‌توان با آن ساختار
اقتصادی جامعه را ساخت.
ب) این حسابها آن جریانی از درآمد و مخارج را اندازه‌گیری می‌کند که از
تولید جاری کالاها و خدمات ناشی می‌شود.
ت) این حسابها به سمت‌اندازه‌گیری تولید کل به عنوان یک شاخص (ولی مشخصا ناکامل) رفاه مربوط می‌شود.
ث) تعیین
سیاست‌های اقتصادی: با اطلاع از
اوضاع موجود، پیش‌بینی و تعیین هدف را در
اقتصاد معین می‌کند.
ج) تشخیص کمبودهای آماری و کنترل دقت آمارها.
ح) تجزیه و تحلیل‌های بین‌زمانی: در دسترس بودن متغیرهای
اقتصادی ملی برای چند سال متوالی امکان مقایسه آنها را در طی زمان فراهم می‌کند و می‌توان نرخ رشد سالانه
اقتصادی را معلوم نمود و یا آن را برنامه‌ریزی کرد.
خ) مقایسه مکانی: متغیرهای درآمد ملی کشورها را می‌توان باهم مقایسه نمود و موقعیت
اقتصادی یک کشور را نسبت به کشوری دیگر سنجید.
سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «حساب های درامد ملی»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۹/۰۱/۳۰.
