حریز بن عثمان رجبی مشرقی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حَریز مشرقی (حَریز بن عثمان بن جبر
رَحَبیِ مشرقی)،
محدّث و
راوی حدیث در قرن دوم می‌باشد.
کنیه او ابوعون یا ابوعثمان بود.
او به سبب انتساب به
بنی رَحَبه، از
قبیله حِمْیر، به
رَحَبی شهرت یافت و به حِمصی نیز مشهور بود.
حریز، که از
تابعین متأخر محسوب می‌شود،
در سال ۸۰ در شهر حِمصْ، در سوریه فعلی، زاده شد
از جزئیات زندگی او اطلاع دقیقی موجود نیست.
احمد بن حنبل (متوفی ۲۴۱) تأیید کرده که حریز به
قَدَریان و
معتزله گرایش نداشته است.
حریزالمشرقی به مصر و مکه و بغداد سفر کرد و محدّثان عراقی در بغداد از وی
حدیث شنیدند. احتمالا وی در سفری به بغداد، با مهدی عباسی (حک: ۱۵۸ـ۱۶۹) ملاقات کرده بود.
حریز از افرادی مانند
عبداللّه بن بسر مازنی (آخرین صحابی درگذشته در شام، متوفی ۸۸) و
راشد بن سعد (متوفی ۱۱۳) حدیث شنید.
کسانی نیز از حریز حدیث نقل کرده‌اند، از جمله
اسماعیل بن عیاش،
مُعاذ بن مُعاذ،
بقیة بن الولید و
علی بن عیاش.
درباره
وثاقت یا ضعف وی، با توجه به نظر حریز درباره
علی علیه‌السلام، آرای مختلفی بیان شده است. احمد بن حنبل و
یحیی بن معین (متوفی ۲۳۳) او را
توثیق کرده‌اند.
گزارشهایی نیز درباره
ثقه نبودن وی وجود دارد.
برخی نیز، به‌رغم عقیده حریز به نصب (اظهار دشمنی با علی علیه‌السلام)، از ثقه بودن او سخن گفته‌اند.
در روایاتی گفته شده که حریز از
ناصبیان و دشمنان
حضرت علی علیه‌السلام بوده و بر منبر، آن حضرت را طعن می‌کرده است.
برخی برای توجیه ناصبی بودن حریز، چنین گفته‌اند که وی حضرت علی را طعن نمی‌کرده ولی چون اجدادش در
صفّین به دست علی علیه‌السلام کشته شده بودند، محبت او را در دل نداشته و از خود حریز نقل شده که هرگز علی را سبّ نکرده است.
برخی نیز گفته‌اند که او در اواخر عمر از این کار
توبه کرد.
علی بن عیاش حمصی، احادیث منقول از حریز را بر خود او عرضه کرد و حریز از کثرت آنها، که بالغ بر دویست حدیث بود، شگفت‌زده شد،
اما به نظر احمد بن حنبل، احادیث مروی از حریز در حدود سیصد حدیثِ صحیح بوده است.
حریز در سال ۱۶۳ درگذشت.
(۱) ابن‌ابی‌حاتم، کتاب الجرح و التعدیل، حیدرآباد، دکن ۱۳۷۱ـ۱۳۷۳/ ۱۹۵۲ـ۱۹۵۳، چاپ افست بیروت.
(۲) ابن‌حِبّان، کتاب المجروحین من المحدثین و الضعفاء و المتروکین، چاپ محمود ابراهیم زاید، حلب ۱۳۹۵ـ۱۳۹۶/ ۱۹۷۵ـ۱۹۷۶.
(۳) ابن‌حجر عسقلانی، کتاب تهذیب التهذیب، چاپ صدقی جمیل عطار، بیروت ۱۴۱۵/۱۹۹۵.
(۴) ابن‌شاهین، تاریخ أسماءالثقات، چاپ عبدالمعطی امین قلعجی، بیروت ۱۴۰۶/۱۹۸۶.
(۵) ابن‌عدی، الکامل فی ضعفاءالرجال، چاپ سهیل زکار، بیروت ۱۴۰۹/۱۹۸۸.
(۶) ابن‌عساکر، تاریخ مدینه دمشق، چاپ علی شیری، بیروت ۱۴۱۵ـ۱۴۲۱/ ۱۹۹۵ـ۲۰۰۱.
(۷) ابوزرعه دمشقی، تاریخ أبی زرعةالدمشقی، چاپ شکراللّه قوجانی، (دمشق).
(۸) خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینة السلام.
(۹) محمد بن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۲۴/۲۰۰۳.
(۱۰) همو، سیراعلام النبلاء، چاپ شعیب أرنؤوط و دیگران، بیروت ۱۴۰۱ـ۱۴۰۹/ ۱۹۸۱ـ۱۹۸۸.
(۱۱) سمعانی، الانساب.
(۱۲) صفدی، اعیان العصر.
(۱۳) احمد بن عبداللّه عجلی، تاریخ الثّقات، بترتیب علی بن أبی بکر هیثمی و تضمینات ابن‌حجر عسقلانی، چاپ عبدالمعطی قلعجی، بیروت ۱۴۰۵/۱۹۸۴.
(۱۴) محمد بن عمرو عُقیلی، کتاب الضعفاء الکبیر، چاپ عبدالمعطی امین قلعجی، بیروت ۱۴۰۴/۱۹۸۴.
(۱۵) یوسف بن عبدالرحمان مزّی، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، چاپ بشار عواد معروف، بیروت۱۴۲۲/۲۰۰۲.
(۱۶) یحیی‌بن‌معین، تاریخ یحیی‌بن‌معین، روایة عباس بن محمد بن حاتم دوری، چاپ عبداللّه احمد حسن، بیروت.
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «حریز بن عثمان رجبی مشرقی »، شماره۶۰۵۹.
