حرز (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حَرَز (به فتح حاء و راء) و
حِرْز (به کسر حاء و سکون راء) از مفردات
نهج البلاغه به معنای مبالغه در حفظ و پناهگاه است که
حضرت علی (علیه‌السلام) درباره انسان کامل، ارزش
تقوا و توصیه‌هایی اخلاقی به
امام مجتبی (علیه‌السلام) از این واژه استفاده نموده است.
حَرَز (به فتح حاء و راء) به معنای مبالغه در حفظ آمده است. چنان‌که گفته می‌شود: «حرز الشّی‌ء: بالغ فی حفظه.»
جمع این واژه «احراز» به معنای حفظ کردن، به دست آوردن و ذخیره کردن می‌آید.
حِرْز (به کسر حاء سکون راء) به معنای پناهگاه و موضع ِ نگهداری که محکم باشد آمده است و جمع آن احراز می‌آید.
• امام (صلوات‌الله‌علیه) در خصوص انسان کامل فرموده است: «
«وَ عَامِلٌ عَمِلَ فِی الدُّنْیَا لِمَا بَعْدَهَا، فَجَاءَهُ الَّذِی لَهُ مِنَ الدُّنْیَا بِغَیْرِ عَمَل، فَاَحْرَزَ الْحَظَّیْنِ مَعاً، وَمَلَکَ الدَّارَیْنِ جَمِیعاً»؛
گروه دیگر برای آنچه بعد از دنیاست تلاش می‌کنند؛ سهم آنان بدون نیاز به کار و کوشش فراوان از
دنیا به آن‌ها می‌رسد. چنین کسانی هر دو سود را برده‌اند و هر دو سرا را با هم مالک شده‌اند.
»
• امام (علیه‌السلام) ارزش تقوا می‌فرماید: «
«فَاِنَّ طَاعَةَ اللَّهِ حِرْزٌ مِنْ مَتَالِفَ مُکْتَنِفَةٍ وَ مَخَاوِفَ مُتَوَقَّعَةٍ وَ اُوَارِ نِیرَانٍ مُوقَدَةٍ»؛
زیرا اطاعت
خداوند وسیله حفظ از حوادث مرگباری است که اطراف
انسان را فرا گرفته و وحشت‌هایی که (هر لحظه) انتظار آن می‌رود و حفظ از حرارت آتش‌های برافروخته (جهان دیگر) است.
»
• واژه «حریز» به معنای قلعه محکم، است؛ چنان‌که در
نامه ۳۱، «
«کَهْفٍ حَرِیزٍ»» آمده و امام (علیه‌السلام) در توصیه‌هایی اخلاقی به امام مجتبی (علیه‌السلام)، می‌فرماید: «
«وَ اَلْجِئْ نَفْسَکَ فِی اُمُورِکَ کُلِّهَا اِلَی اِلَهِکَ، فَاِنَّکَ تُلْجِئُهَا اِلَی کَهْفٍ حَرِیزٍ وَ مَانِعٍ عَزِیزٍ»؛
در تمام کارهایت خود را به خدا بسپار که اگر چنین کنی خود را به پناهگاهی مطمئن و نیرومند سپرده‌ای.
»
این واژه به معنای مفعول، یعنی حفظ شده و نگهداری شده نیز آمده است.
• آن حضرت در
خطبه ۱۹۳ معروف به
همّام خطاب به وی، در خصوص نشانه‌های
پرهیزکاران نیز فرموده‌اند: «
«تَرَاهُ ... سَهْلًا اَمْرُهُ، حَرِیزاً دِینُهُ، مَیِّتَةً شَهْوَتُهُ»؛
او (پرهیزکار) را می‌بینی ... امورش آسان، دینش محفوظ،
شهوت سرکشش مرده.
»
این واژه ۱۷ بار در «نهج البلاغه» آمده است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «حرز»، ص۲۶۴.
