• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

حدیث مصحف

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


حدیث مصحف، از اصطلاحات بکار رفته در علم حدیث بوده و به خبری گفته می‌شود که به سبب تغییر نقطه‌ها بعضی از حروف آن تغییر یابد.


حدیث مصحف در نزد علمای حدیث دارای معانی گوناگون است که عبارتند از:
۱- حدیثی است که در لفظ یا معنای آن و یا هر دو تغییر ایجاد شده باشد.
۲- حدیثی است که تغییر حرف یا حروفی از آن به سبب تغییر نقطه‌ها صورت گرفته باشد ولی شکل ظاهری آن محفوظ باشد.
۳- حدیثی است که قسمتی از سند یا متن آن به مشابه خود تغییر یافته باشد مشابهت دو کلمه ممکن است در کتابت باشد مانند تصحیف «مراجم» به «مزاحم» و «برید» به «یزید» و ممکن است در معنا و مفاد حدیث باشد مانند: «عنزه» در حدیث «کان رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) یجعل العنزه بین یدیه اذا صلی و کان ذلک لیستتر بها عن الماره» که به معنای عصا است ولی آن را به نام قبیله معنا کرده‌اند.
بعضی حدیث مصحف و حدیث محرف را یکی شمرده‌اند.

راجع به وجه نام گذاری «حدیث مصحف» گفته شده:
در گذشته گروهی بودند که علم را از محضر استاد فرا نمی‌گرفتند بلکه به کتب و صحف مراجعه می‌کردند لذا به صحفیین نام گذاری شدند یعنی کسانی که از روی کتاب و دفتر می‌خوانند و چون نگارش لغات عربی در آن زمان بدون نقطه صورت می‌گرفت در هنگام قرائت این الفاظ خطاء و اشتباه پیش می‌آمد بر اثر شیوع استعمال به کسی که خطا می‌کرد نیز «قد صحف» اطلاق کردند یعنی کار وی مانند کار کسی است که از روی کتاب و دفتر می‌خواند.

حدیث مصحف دو نوع است:
۱- لفظی ۲- معنوی

مترادفات این اصطلاح عبارتند از:
خبر مصحف، روایت مصحف، مصحف و احادیث مصحف.
[۱] سبحانی، جعفر، اصول الحدیث و احکامه، ص۷۷.    
[۲] سبحانی، جعفر، اصول الحدیث و احکامه، ص۶۳.    
[۳] شهید ثانی، زین‌الدین، الرعایة فی علم الدرایه، ص۱۰۹-۱۱۱.    
[۴] شهید ثانی، زین‌الدین، الرعایة فی علم الدرایه، ص۳۲۳.    
[۵] میرداماد، سیدمحمدباقر، الرواشح السماویة فی شرح الاحادیث الامامیه، ص۱۳۳.    
[۶] سیوطی، عبدالرحمن، تدریب الراوی، ج۲، ص۶۵۱.    
[۷] صنعانی، محمد بن اسماعیل، توضیح الافکار، ج۲، ص۴۱۹-۴۲۲.    
[۸] طریحی، فخرالدین، جامع المقال، ص۴.    
[۹] درایة الحدیث، ص۶۴.
[۱۰] علامه نجفی، سیدضیاءالدین، ضیاء الدرایه، ص۲۹.
[۱۱] بروجردی، سیدعلی، طرائف المقال، ج۲، ص۲۵۳.    
[۱۲] مدیرشانه‌چی، کاظم، علم الحدیث، ص۱۵۶.
[۱۳] مدیرشانه‌چی، کاظم، علم الدرایه، ص۱۳۵-۱۳۷.
[۱۴] فصلنامه علمی تخصصی علوم حدیث، ج۱۰، ص۱۹۶.
[۱۵] فصلنامه علمی تخصصی علوم حدیث، ج۵، ص۱۶۰.
[۱۶] قاسمی، محمد، قواعد التحدیث، ص۱۲۶.    
[۱۷] تهانوی، محمدعلی، کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم، ج۳، ص۴۵.
[۱۸] مامقانی، عبدالله، مستدرکات مقباس الهدایه، ج۵، ص۲۱۸.
[۱۹] مامقانی، عبدالله، مقباس الهدایه، ج۱، ص۲۳۷.    
[۲۰] صدر، سیدحسن، نهایة الدرایه، ص۳۰۴.    
[۲۱] عاملی، حسین بن عبدالصمد، وصول الاخیار الی اصول الاخبار، ص۱۱۹.    


۱. ↑ سبحانی، جعفر، اصول الحدیث و احکامه، ص۷۷.    
۲. ↑ سبحانی، جعفر، اصول الحدیث و احکامه، ص۶۳.    
۳. ↑ شهید ثانی، زین‌الدین، الرعایة فی علم الدرایه، ص۱۰۹-۱۱۱.    
۴. ↑ شهید ثانی، زین‌الدین، الرعایة فی علم الدرایه، ص۳۲۳.    
۵. ↑ میرداماد، سیدمحمدباقر، الرواشح السماویة فی شرح الاحادیث الامامیه، ص۱۳۳.    
۶. ↑ سیوطی، عبدالرحمن، تدریب الراوی، ج۲، ص۶۵۱.    
۷. ↑ صنعانی، محمد بن اسماعیل، توضیح الافکار، ج۲، ص۴۱۹-۴۲۲.    
۸. ↑ طریحی، فخرالدین، جامع المقال، ص۴.    
۹. ↑ درایة الحدیث، ص۶۴.
۱۰. ↑ علامه نجفی، سیدضیاءالدین، ضیاء الدرایه، ص۲۹.
۱۱. ↑ بروجردی، سیدعلی، طرائف المقال، ج۲، ص۲۵۳.    
۱۲. ↑ مدیرشانه‌چی، کاظم، علم الحدیث، ص۱۵۶.
۱۳. ↑ مدیرشانه‌چی، کاظم، علم الدرایه، ص۱۳۵-۱۳۷.
۱۴. ↑ فصلنامه علمی تخصصی علوم حدیث، ج۱۰، ص۱۹۶.
۱۵. ↑ فصلنامه علمی تخصصی علوم حدیث، ج۵، ص۱۶۰.
۱۶. ↑ قاسمی، محمد، قواعد التحدیث، ص۱۲۶.    
۱۷. ↑ تهانوی، محمدعلی، کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم، ج۳، ص۴۵.
۱۸. ↑ مامقانی، عبدالله، مستدرکات مقباس الهدایه، ج۵، ص۲۱۸.
۱۹. ↑ مامقانی، عبدالله، مقباس الهدایه، ج۱، ص۲۳۷.    
۲۰. ↑ صدر، سیدحسن، نهایة الدرایه، ص۳۰۴.    
۲۱. ↑ عاملی، حسین بن عبدالصمد، وصول الاخیار الی اصول الاخبار، ص۱۱۹.    


پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «حدیث مصحف»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۷/۲۶.    


رده‌های این صفحه : اصطلاحات حدیثی
جعبه ابزار