حدوث العالم (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«حدوث العالم»، نوشته افضل الدین، عمر بن علی بن غیلان بلخی، از
دانشمندان اوایل
قرن ششم هجری است. این کتاب، به
زبان عربی و رد بر رساله ای از ابن سینا با نام «رسالة الحکومة فی ابطال حجج المثبتین للماضی مبدا زمانیا» است و برای اثبات آغازدار بودن
جهان و حوادث آن می‌باشد.
کتاب، مشتمل بر یک مقدمه و دو بخش است که بخش اول، خود، شامل سه باب (باب اول و دوم، هر کدام، دارای هفت فصل) و بخش دوم، دارای پنج باب (باب اول و سوم و چهارم و پنجم، به ترتیب، مشتمل بر چهار، دو، چهار و سه فصل) است.
مؤلف، در مقدمه، مسئله
حادث بودن
جهان را یکی از اساسی‌ترین پایه های
دین و شناخت آن را یکی از با اهمیت ترین وظایف
مسلمین دانسته است.
وی، در بخش اول، به
استدلال برای اثبات حادث بودن
جهان و نقض کلام
ابن سینا پرداخته است. او، نخست، اعتراضات ابن سینا را بر ادله حدوث جهان ذکر کرده و به یکایک آنها پاسخ داده و سپس خود،
دلیلی دیگر (غیر از ادله‌ای که مورد اعتراض ابن سینا واقع شده است)، بر
اثبات حدوث جهان اقامه نموده است.
وی، در بخش دوم،
شبهاتی را که باعث
اعتقاد به
قدم جهان شده، ذکر کرده و به تک تک آنها پاسخ داده است. به اعتقاد وی، همه شبهات مزبور مبتنی بر پنج اصل است که سه تا از آنها علی الاطلاق باطلند و عبارتند از:
قدم زمان،
قدم ماده و لازمه وجود
خدای تعالی بودن وجود جهان و یکی از آنها، مطلقا حق است و عبارت است از: منزه بودن خدای تعالی از
تغیر و حلول حوادث در وی و یکی از آنها، بر اساس یک معنا
باطل و بر پایه معنایی دیگر حق است و آن، عبارت است از: واحد بودن خدا از هر جهت که اگر مراد از «هر جهت»، این باشد که او فقط
ذات است و دارای
علم و
قدرت و هیچ صفت دیگری نیست، این، باطل است و اگر مقصود، این باشد که او شریک و مثل ندارد، این، حق است؛ البته معتقدین به قدم جهان، به هر یک از دو اصل مزبور (اصلی که مطلقا حق است و اصلی که بنا بر یک معنا حق و بنا بر معنایی دیگر باطل است)،
مقدمات باطلی را ضمیمه کرده و به
نتیجه باطلی رسیده اند.
در آخر نسخه ای از این کتاب که توسط
مؤسسه مطالعات اسلامی منتشر شده و در برنامه موجود است، دو رساله افزوده شده است؛ یکی، متن رساله ابن سینا به نام «الحکومة فی ابطال حجج المثبتین للماضی مبدا زمانیا»
و دیگری، متن مناظره
فخر رازی با
فرید الدین غیلانی در مسئله حدوث عالم.
در پایان کتاب، دو فهرست ذکر شده است؛ یکی، با عنوان «الفهرس العام لکتاب حدوث العالم (الاعلام و الفرق و الطوائف و الامکنة)» و دیگری، با عنوان «فهرس الکتب لکتاب حدوث العالم».
نرم افزار حکیم بوعلی سینا، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
