• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

حدس (منطق و عرفان)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


دیگر کاربردها: حدس (علوم دیگر).

در این مقاله سعی بر آن شده است که فرق حدس در منطق و عرفان بررسی شود.


در نظر اهل منطق حدس، مرتبه‌ای از قدرت و قوت اندیشه انسانی است که در اثر مشاهده و تجربه زیاد به دست می‌آید. کسی که از قدرت حدس برخوردار باشد بسیار سریع به نتیجه می‌رسد. به عبارت دیگر، در نظر اهل منطق راه رسیدن انسان به یک نتیجه علمی، فکر و اندیشه است. در نظر آنان فکر، حرکت نفس از مطلوب به سوی مبادی و از مبادی به سوی همان مطلوب است. این حرکت مراتب دارد. حدس ، پیمودن سریع مقدمات و رسیدن فوری به نتیجه است. در حدس، حرکت به گونه‌ای سریع است که گویا حرکتی اتفاق نیفتاده و انتقال دفعی صورت گرفته است.
[۱] علامه حلی، کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد (مع التعلیقات)، ص۲۲۹، جامعه مدرسین، قم، چاپ نهم، ۱۴۲۲ق.    


این تعریف از حدس، مقبول همگان حتی اهل عرفان نیز هست. بنابر این، حدس در نظر اهل عرفان تعریف دیگری ندارد. تنها نکته‌ای که اهل معرفت بدان توجه دارند؛ این است که رابطه حرکت و حدس در علم منطق و حکمت، مانند رابطه سلوک و جذبه عارف در مکاشفات است. در سلوک حرکت است و هنگامی که قوی شود تبدیل به جذبه می‌شود، چنان که فکر قوی شد زمان را به سرعت طی می‌کند و انتقال دفعی می‌یابد یعنی حدس می‌گردد.
[۲] حسن زاده آملی، حسن، هزار و یک نکته، ص۵۲_ ۵۳، رجاء، تهران، چاپ پنجم، ۱۳۶۵ش.

به بیان دیگر، در نظر اهل معرفت ریاضت از راه تصفیه و تخلیه در تکامل انسان به منزله اعمال نظر در طریق استدلال است، و نسبت بین فکر و حدس در استدلال نظر مانند نسبت بین سلوک و جذبه در مسیر عرفان است که انسان در مسیر تکامل از نظر و فکر ترقی می‌کند به حدس می‌رسد، و از سلوک به جذبه می‌رسد.
[۳] حسن زاده آملی، حسن، نصوص الحکم بر فصوص الحکم، ص۱۲۴، رجاء، تهران، چاپ دوم، ۱۳۷۵ش.



۱. ↑ علامه حلی، کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد (مع التعلیقات)، ص۲۲۹، جامعه مدرسین، قم، چاپ نهم، ۱۴۲۲ق.    
۲. ↑ حسن زاده آملی، حسن، هزار و یک نکته، ص۵۲_ ۵۳، رجاء، تهران، چاپ پنجم، ۱۳۶۵ش.
۳. ↑ حسن زاده آملی، حسن، نصوص الحکم بر فصوص الحکم، ص۱۲۴، رجاء، تهران، چاپ دوم، ۱۳۷۵ش.


پایگاه اسلام کوئیست، برگرفته ازمقاله «حدس منطقی و عرفانی».    




جعبه ابزار