• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

حد موجود

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


حد موجود یکی از اصطلاحات به‌کار رفته در علم منطق بوده و به معنای تعریف حقیقی ماهیت موجود است.


حد شیء به لحاظ وجود یا عدم شیء، به حد موجود و حد معدوم تقسیم می‌شود.
۱. حد موجود؛ نوعی از حد است که برای موضوعات بعد از اثبات وجودشان آورده می‌شود؛ بدین‌سان، چنین حدی حد حقیقی است، زیرا حد حقیقی مختص ماهیات موجود است.
[۱] قوام صفری، مهدی، ترجمه برهان شفا، ص۴۲۱.    

۲. حد معدوم؛ گونه‌ای از حد است که برای ماهیات معدوم آورده می‌شود و به همین سبب از نوع حد حقیقی نیست، بلکه از نوع حد اسمی است که در ضمن آن اسم مجملی به تفصیل شرح داده می‌شود، زیرا حد اسمی به موجودات اختصاص ندارد، بلکه برای معدومات نیز آورده می‌شود.
[۲] مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد، ص۱۲۷-۱۲۸.
[۳] ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق)، ج۳، ص۲۸۱.


امام‌ خمینی برای وجود دو کاربرد و حدّ بیان می‌کند:
۱- وجود به ‌معنای مصدری و مفهومی انتزاعی اعتباری این وجود مصدری قابل صدق بر کثیرین می‌باشد.
۲- وجود به‌ معنای حقیقی عینی که متن واقع و نفس‌الامر را پر کرده است.
[۴] خمینی، روح‌الله، شرح دعاء السحر، ص۱۳۴، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۶.    
[۵] خمینی، روح‌الله، انوار الهدایه، ج۱، ص۷۵، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۵.    
[۶] خمینی، روح‌الله، تعلیقات علی شرح الفصوص الحکم و مصباح الانس، ص۲۶۱، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۴۱۰ قمری.    
وجود به ‌معنای دوم طردکننده عدم، خیر محض و مؤثر در هستی است.
[۷] خمینی، روح‌الله، تقریرات فلسفه امام خمینی، ج۲، ص۹۷، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۵.    
[۸] خمینی، روح‌الله، تقریرات فلسفه امام خمینی، ج۲، ص۳۰۵، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۵.    
[۹] خمینی، روح‌الله، جواهر الاصول، ج۱، ص۳۰۲، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۲۳ قمری.    

بنابر نظر ایشان حقیقت وجود ذاتاً نور است و به‌خودی‌خود ظاهر است و هر ماهیتی بخواهد روشن شود باید از نور وجود بهره بگیرد؛ اما درعین‌حال وجود غیب محض و مجهول مطلق است.
[۱۰] خمینی، روح‌الله، تعلیقات علی شرح الفصوص الحکم و مصباح الانس، ص۲۴۰، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۴۱۰ قمری.    

امام‌ خمینی در بیان حق و حقیقت وجود قائل است که وجود، ماهیت و حدّ ندارد؛ زیرا ماهیات بیان حدود می‌کنند، از همین جهت تعریف و حدود باید با مفاهیم کمالی نظیر قدرت، علم، حیات و اراده باشد.
[۱۱] خمینی، روح‌الله، تقریرات فلسفه امام خمینی، ج۱، ص۲۵۶، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۵.    

بنابر نظر ایشان حقیقت وجود نه در ذهن مرتسم می‌شود و نه در خارج به حس می‌آید و اعتبار وجود ذهنی و خارجی، وجود لا بشرط و وجود بشرط لا و غیر اینها همه از اعتبارات و مفاهیمی‌اند که برای درک مراتب وجود وضع شده‌اند؛ زیرا اعتبار، اخذ و لحاظ، از اعتبارات وارد بر ماهیت است و در وجود راهی ندارند؛ زیرا وجود همان حق است و نزد اهل‌الله چیزی جز نتیجه مشاهدات و تجلیات وارد بر قلوب عارفان نیست.
[۱۲] خمینی، روح‌الله، تعلیقات علی شرح الفصوص الحکم و مصباح الانس، ص۱۳-۱۴، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۴۱۰ قمری.    

امام خمینی همسو با حکمت متعالیه وجود را نور و نور را وجود می‌داند و قائل است که در علوم عالیه و معارف حقه الهی حقیقت وجود، اصل حقیقت نور است و این دو عنوان حکایت‌کننده از یک حقیقت بسیط‌اند.
[۱۳] خمینی، روح‌الله، دانشنامه امام خمینی، ج۱۰، ص۲۳۶، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰.


در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:

• ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق).
• مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد.
• قوام صفری، مهدی، ترجمه برهان شفا.    

۱. ↑ قوام صفری، مهدی، ترجمه برهان شفا، ص۴۲۱.    
۲. ↑ مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد، ص۱۲۷-۱۲۸.
۳. ↑ ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق)، ج۳، ص۲۸۱.
۴. ↑ خمینی، روح‌الله، شرح دعاء السحر، ص۱۳۴، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۶.    
۵. ↑ خمینی، روح‌الله، انوار الهدایه، ج۱، ص۷۵، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۵.    
۶. ↑ خمینی، روح‌الله، تعلیقات علی شرح الفصوص الحکم و مصباح الانس، ص۲۶۱، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۴۱۰ قمری.    
۷. ↑ خمینی، روح‌الله، تقریرات فلسفه امام خمینی، ج۲، ص۹۷، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۵.    
۸. ↑ خمینی، روح‌الله، تقریرات فلسفه امام خمینی، ج۲، ص۳۰۵، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۵.    
۹. ↑ خمینی، روح‌الله، جواهر الاصول، ج۱، ص۳۰۲، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۲۳ قمری.    
۱۰. ↑ خمینی، روح‌الله، تعلیقات علی شرح الفصوص الحکم و مصباح الانس، ص۲۴۰، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۴۱۰ قمری.    
۱۱. ↑ خمینی، روح‌الله، تقریرات فلسفه امام خمینی، ج۱، ص۲۵۶، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۵.    
۱۲. ↑ خمینی، روح‌الله، تعلیقات علی شرح الفصوص الحکم و مصباح الانس، ص۱۳-۱۴، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۴۱۰ قمری.    
۱۳. ↑ خمینی، روح‌الله، دانشنامه امام خمینی، ج۱۰، ص۲۳۶، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰.


• پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «حد موجود»، تاریخ بازیابی۱۳۹۵/۱۲/۱۷.    
• دانشنامه امام خمینی    ، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی    ، ۱۴۰۰ شمسی.


رده‌های این صفحه : دیدگاه های فلسفی امام خمینی
جعبه ابزار