حجیت استصحاب
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
صحّت استناد و احتجاج به استصحاب است.
حجیت استصحاب، به معنای صحت تمسک و استناد به استصحاب در مقام عمل و استنباط
احکام شرعی است که نتیجه آن،
منجّزیت در صورت مطابقت و معذوریت در صورت مخالفت با واقع خواهد بود.
در مورد حجیت استصحاب، میان
اصولیون اختلاف وجود دارد؛ مرحوم «شیخ انصاری» در این باره یازده دیدگاه از اصولیون نقل کرده است
که به برخی از آنها اشاره میشود:
۱. گروهی از اصولیها هم چون مرحوم «
آخوند خراسانی » و «مظفر» استصحاب را مطلقا در مقابل تفصیلهای بعدی
حجت میدانند؛
۲. برخی از اصولیون همانند مرحوم «
سید مرتضی » و «
صاحب معالم »
استصحاب را مطلقا حجت نمیدانند؛
۳. عدهای همانند پیروان «
ابوحنیفه » بین وجودیات (امور وجودی) و عدمیات (امور عدمی)؛ تفصیل داده و گفتهاند: استصحاب در
امور عدمی جاری میشود، ولی در امور وجودی جاری نمیشود؛
۴. برخی دیگر از اصولیون همانند مرحوم «
محقق خوانساری » میان موضوعات و
احکام شرعی (کلی و
جزئی) تفصیل داده و استصحاب را در موضوعات جاری نمیدانند، ولی در
احکام مطلقا جاری میدانند؛
۵. جمعی از اخباریها بین
احکام شرعی کلی و بین
احکام شرعی جزئی و موضوعات خارجی فرق گذاشته و استصحاب را در بخش اول انکار و در دو بخش بعدی اثبات کردهاند؛
۶. برخی دیگر مانند مرحوم «محقق خوانساری» (بنا به نظری که
سید صدر به وی نسبت داده) بین
احکام جزئی و بین
احکام کلی و موضوعات خارجی فرق گذاشته و استصحاب را در بخش اول جایز دانسته و در دو بخش بعدی انکار کردهاند؛
۷. برخی هم چون مرحوم «
عبدالله تونی » میان
احکام وضعی به معنای خود اسباب، شروط و موانع، نه نسبت، شرطیت و مانعیت و
احکام تکلیفیِ تابع
احکام وضعی و بین
احکام تکلیفی مستقل و
احکام وضعی به معنای خود شرطیت و سببیت و... تفصیل داده و استصحاب را در دو بخش اول جاری دانسته و در دو بخش اخیر انکار کردهاند؛
۸. گروهی دیگر هم چون «
غزالی » میان مستصحبی که با دلیل
اجماع و مستصحبی که
دلیل شرعی دیگر مثل
کتاب و
سنت ثابت شده است تفصیل داده و استصحاب را در بخش اول انکار و در بخش دوم اثبات نمودهاند؛
۹. عدهای هم چون مرحوم «
محقق اول » بین
شک در مقتضی و
شک در رافع تفصیل داده و گفتهاند: استصحاب در شک در مقتضی جاری نمیشود، اما در شک در رافع، در همه پنج قسم آن جاری میشود.
مرحوم
شیخ انصاری ، این قول را برگزیده است.
اصل استصحاب؛
ادله استصحاب.
فرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۳۹۴، برگرفته از مقاله «حجیت استصحاب».