حافظ ابوعبداللّه طبری اصفهانی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حافظ ابوعبداللّه طبری، از اکابر
فقهاء و
محدّثین عامّه در
قرن پنجم هجری بوده است.
ابوعبدالله حسین بن علی بن حسین، مشهور به طبری
در سال ۴۱۸ق.
در آمل
طبرستان زاده شد و در دهه آخر
شعبان سال ۴۹۸ق. در ۸۰ سالگی در
مکه معظمه درگذشت.
از مدفن وی در منابع ذکری به میان نیامده است.
وی به سال ۴۳۹ق. در ۲۱ سالگی از آمل به
نیشابور کوچ کرد و در آن جا
فقه را نزد ناصر بن حسین عمری مروزی (م. ۴۴۴ق.) فراگرفت
و پس از
مهاجرت به
بغداد که
زمان آن دانسته نیست، فقه را از قاضی ابوطیب طبری،
صحیح بخاری را از عبدالغافر بن محمد،
صحیح مسلم را از
عبدالغافر فارسی و دیگر کتب روایی را از دانشورانی چون ابوحفص بن مسرور، ابوعثمان صابونی و کریمه مروزیه
سماع کرد و به جایگاهی ممتاز در فقه،
حدیث و
اصول رسید.
طبری در سال ۴۸۳ق. در نظامیه
بغداد پس از ابوالقاسم دبوسی (م. ۴۸۲ق.) تدریس را آغاز کرد. آن‌گاه همراه ابومحمد الفامی (م. ۵۰۰ق.) یک روز در میان، در آن جا به تدریس پرداخت. چون
غزالی (م. ۵۰۵ق.) به نظامیه قدم گذاشت، آنان به احترام او تدریس را رها کردند. طبری در سال
۴۸۹ق. که غزالی (م. ۵۰۵ق.) نظامیه را ترک کرد، دیگر بار تدریس را از سر گرفت. سپس در سال ۴۹۲ق. بغداد را به مقصد
اصفهان ترک کرد.
ابوعبدالله
شافعی مذهب بود و به مسلک
اشعری نیز آشنایی کامل داشت
و بر پایه نقلی دارای
عقیده اشعری بود.
تنها اثر مشهور بر جای مانده از او
العده است که شرحی بر
الابانه اثر فورانی در فروع
فقه شافعی است.
مهم‌ترین بخش زندگی ابوعبدالله طبری،
سفر او به
مکه و اقامت حدود ۳۰ ساله وی در آن جاست. او به سبب این اقامت طولانی و همجواری با خانه خدا، عنوان «امام الحرمین»
را دریافت کرد و حاصل سال‌ها تحصیل در حوزه‌های گوناگون فقه، اصول و
حدیث را در قالب تدریس،
فتوا ، نقل
روایت و املاء ارائه نمود.
بدین روی، او را
محدث،
فقیه و مفتی مکه لقب داده‌اند.
گروه‌های بسیار در مکه از وی فقه آموختند و کسانی همچون
اسماعیل حافظ،
ابوطاهر سلفی،
ابوغالب ماوردی، ابوعلی بن سکره، اسماعیل تمیمی، رزین عبدری، قاضی ابوبکر بن عربی، وجیه شحامی و احمد بن محمد عباسی از او حدیث نقل کردند.
میان طبری و هیاج بن عبید و
حنبلیان اهل سنت، در مکه فتنه‌ها و تیرگی‌هایی پدید آمد
و در پی شکایت
شیعیان به امیر مکه، هیاج به دستور وی تازیانه خورد. به نقل
ذهبی (م. ۷۴۸ق.) او در مکه دارای خاندانی بوده است.
تاریخ الاسلام: الذهبی (م. ۷۴۸ق.) ، به کوشش عمر عبدالسلام، بیروت، دار الکتاب العربی، ۱۴۱۵ق؛ سیر اعلام النبلاء: الذهبی (م. ۷۴۸ق.) ، به کوشش الارنؤوط، بیروت، الرساله، ۱۴۰۶ق؛ شذرات الذهب: عبدالحی بن عماد (م. ۱۰۸۹ق.) ، به کوشش الارنؤوط و دیگران، دار ابن کثیر، دمشق، ۱۴۰۶ق. ؛ طبقات الشافعیة الکبری: تاج الدین السبکی (م. ۷۷۱ق.) ، به کوشش الحلو و دیگران، هجر للطباعة و النشر، ۱۴۱۳ق؛ طبقات الشافعیه: ابن قاضی شهبة الدمشقی (م. ۸۵۱ق.) به کوشش الحافظ عبدالعلیم خان، بیروت، عالم الکتب، ۱۴۰۷ق؛ العبر فی خبر من غبر: الذهبی (م ۷۴۸ ق)، به کوشش محمد السعید، بیروت، دار الکتب العلمیه؛ معجم المؤلفین: عمر رضا کحاله، بیروت، التراث العربی؛ موسوعة طبقات الفقهاء: اللجنة العلمیة فی مؤسسة الامام الصادق علیه السلام، مؤسسة الامام الصادق علیه السلام، قم، ۱۴۱۸ق؛ الوافی بالوفیات: خلیل بن ایبک الصفدی (م. ۷۶۴ق.) ، بیروت، دار النشر، ۱۴۱۱ق.
دانشنامه حج و حرمین شریفین، برگرفته از مقاله «ابوعبدالله طبری»، تاریخ بازیابی ۱۴۰۰/۱/۲۶. مهدوی، سید مصلح‌الدین، اعلام اصفهان، ج۱، ص۲۹۶.
