جَنَاح (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
جَنَاح: (وَاضْمُمْ اِلَیْکَ جَنَاحَکَ)تعبیر
«جَنَاح» (بال)
از مادّه
«جَنَحَ» به جای
دست، تعبیر زیبایی است که شاید هدف از آن، تشبیه حالت آرامش
انسان به حالت پرنده‌ای باشد که به هنگام مشاهده امر وحشتناک بال و پر می‌زند، اما وقتی
آرامش خود را باز یافت، بال و پر خود را جمع می‌کند.
(اسْلُكْ يَدَكَ فِي جَيْبِكَ تَخْرُجْ بَيْضَاء مِنْ غَيْرِ سُوءٍ وَاضْمُمْ إِلَيْكَ جَنَاحَكَ مِنَ الرَّهْبِ فَذَانِكَ بُرْهَانَانِ مِن رَّبِّكَ إِلَى فِرْعَوْنَ وَمَلَئِهِ إِنَّهُمْ كَانُوا قَوْمًا فَاسِقِينَ) (دستت را در گریبان خود فرو بر، هنگامی که خارج می‌شود سفید و نورانی است بدون عیب و نقص؛ و دست‌هایت را برای دوری از
ترس و وحشت، بر سینه‌ات بگذار. این دو معجزه:
عصا و
ید بیضا دو دلیل روشن از پروردگارت به سوی
فرعون و اطرافیان اوست، که آنان گروه نافرمانی هستند.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: کلمه جناح - به قول بعضی
- به معنای دست، و- به قول بعضی دیگر- به معنای بازو است.
بعضی
از مفسرین گفته‌اند: مراد از اینکه فرمود: جناحت را از ترس به خودت ضم کن این است که: هر وقت، در هنگام مشاهده اژدها شدن عصا، دچار ترس شدی، دست خود را بر سینه خود بچسبان. بعضی
دیگر گفته‌اند: معنایش این است که: دست‌های خود را جمع کن، چون
موسی (علیه‌السّلام) وقتی دید که عصا اژدها شد، دست‌های خود را از ترس به طرف جلو باز کرد این جمله می‌فرماید: دست‌هایت را جمع کن، و آن را از ترس باز مکن، برای اینکه تو از ضرر آن ایمنی.
لیکن این دو وجه- به طوری که ملاحظه می‌فرمایید- وقتی صحیح است که جمله اضمم... تتمه جمله
(اَقْبِلْ وَ لا تَخَفْ اِنَّکَ مِنَ الْآمِنِینَ) بوده باشد، و حال آنکه این نظم با فاصله شدن جمله
(اسْلُکْ یَدَکَ فِی جَیْبِکَ...)، در میان دو جمله، آنهم بدون واو عطف، نمی‌سازد.
بعضی دیگر گفته‌اند: این جمله کنایه است از امر به عزم بر آنچه
خدا از او خواسته، و تحریک او بر اینکه در ابلاغ رسالت خدا جدیت به خرج دهد، تا ترس در بعضی احوال، او را از انجام ماموریتش باز ندارد.
و از نظر ما بعید نیست که مراد از آن این باشد که: خواسته است آن جناب سیمای
خشوع و
تواضع را به خود بگیرد، چون عادت مردم متکبر و خودپسند این است که همواره بازوها را از پهلو جدا می‌دارند که گویا در حال خمیازه‌اند، در نتیجه جمله مورد بحث به عنایتی در معنای جمله
(وَ اخْفِضْ جَناحَکَ لِلْمُؤْمِنِینَ) خواهد بود، که
رسول گرامی (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) را دستور می‌دهد برای
مؤمنین تواضع کند.
(دیدگاه
شیخ طبرسی در
مجمع البیان:
)
•
مکارم شیرازی، ناصر، لغات در تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «جَنَاح»، ص۱۶۷.
