جنس مقولات عشر
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
جنس
مقولات عشر یکی از
اصطلاحات به‌کار رفته در
علم منطق بوده و به معنای
ذاتی تمام مشترک برای
مقولات عشر است.
سؤال مهمی که در بحث
مقولات عشر مطرح می‌شود این است که آیا جنسی بالاتر از
مقولات عشر وجود دارد یا خیر؟ پاسخ این است که خود آن
مقولات، جنس عالی‌اند و بالاتر از آنها جنسی نیست. گفته شده است که عنوان «موجود» یا «شیء» می‌تواند جنس برای همه
مقولات عشر قرار گیرد و نیز عنوان «
عرض» می‌تواند جنس برای همه
مقولات عرضی باشد.
پاسخ داده شده است که این عناوین جامع، انتزاعی‌اند، زیرا جنس اولاً:
ذاتی برای انواع خودش است و قبل از آنها به ذهن می‌آید و ثانیاً: به طور
متواطی، شامل زیر بخش خودش است، در حالی که موجود و
عرض، اولاً: ذاتی نیستند، چون
اعراض و
جواهر تصور می‌شوند بدون آنکه وجود یا
عرضیت آنها به ذهن بیاید، بلکه گاهی آنها را تصور می‌کنیم با اینکه
شک در وجود یا
عرضیت آنها داریم، در حالی که تصور
ماهیت بی‌تصور تمامی ذاتیات آن ناممکن است؛ پس اگر وجود، جنس این معانی بود تصورشان با شک در وجودشان ناممکن بود. ثانیاً: مشکک‌اند، چون وجود بر موجودات به
تشکیک حمل می‌شود و ابتدا بر
جوهر، سپس بر
کمّ و پس از آن بر سایر
اعراض اطلاق می‌شود. همچنین معنای
عرض، ابتدا بر کمّ و
کیف، سپس بر
اعراض دیگر و در نهایت بر مضاف حمل می‌شود. بنابراین موجود برای
مقولات عشر، و
عرض برای
مقولات نه
گانه عَرَضیه، جنس نیستند و
مفهوم دیگری هم وجود ندارد که جنس برای آنها باشد.
در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:
• ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق).
•
خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس.
پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «جنس مقولات عشر»، تاریخ بازیابی۱۳۹۵/۱۲/۱۵.
