جمال‌الدین حصیری
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حصیری، جمال‌الدین،
فقیه و محدّث حنفی
قرن ششم و هفتم بود.
ابوالمحامد محمود بن احمد بخاری، در ۵۴۶ در
بخارا متولد شد.
سبب
شهرت او و پدرش به حصیری،
سکونت آنان در محله حصیربافان بخارا بود.
حصیری در بخارا از ابوالفتح منصور بن عبدالمنعم
حدیث شنید و نزد حسن بن منصور
قاضی
خان اوزجندی
فقه خواند و از شاگردان خاص او شد. در
نیشابور ، از
قاضی ابراهیم بن علی مُغیثی، عبداللّه بن عمر بن صفّار، منصور بن عبدالمنعم فُراوی و مؤید بن محمد طوسی، و در حلب، از شریف عبدالمطلب بن فضل هاشمی حدیث آموخت.
بعد از اتمام تحصیلات، در
دمشق به
تدریس و
افتا پرداخت و به ریاست دینی حنفیان رسید.
وی از ۶۱۱ تا پایان عمر به تدریس در
مدرسه نوریه اشتغال داشت.
از جمله شاگردان او پسرش احمد، عیسی بن ایوب معظم،
سلیمان بن وُهَیب، عبدالدائم بن محمود موصلی، محمد بن عَبّاد خِلاطی، سبط ابن‌جوزی، محمود بن عابد صَرْخَدی و بدرالدین یوسف بن عبداللّه بودند.
عبدالعظیم بن عبدالقوی مُنذِری، فاطمه
دختر ابراهیم بن جوهر بطائحیه، و جمال‌الدین محمد معروف به ابن‌صابونی از او اجازه نقل حدیث گرفته یا حدیث
روایت کرده‌اند.
شرح‌حال‌نویسان، حصیری را به
تواضع ،
حسن معاشرت ،
تعبد ،
تقوا و دیگر محاسن اخلاقی ستوده‌اند.
او نزد عیسی بن ایوب،
حاکم دمشق، و پسرش ناصر محترم بود.
وی در ۶۳۶
یا ۶۳۷
در دمشق از دنیا رفت و در مقابر صوفیه دفن شد.
مهم‌ترین تألیفات حصیری، که عمدتاً فقهی‌اند، عبارت‌اند از: شرح مفصّلِ الجامع‌الکبیر فی‌الفروع محمد بن حسن شیبانی، به نام التحریر و شرحی موجز بر همان کتاب؛ شرح السِیرالکبیر و السیرالصغیر شیبانی؛ خَیرُالمطلوب فی العلمِ المرغوب، در
فقه ، که آن را برای ملک ناصر نوشته است؛ الطریقةالحصیریة، در بیان موارد اختلاف
شافعیان و
حنفیان ؛ مناسک‌الحج؛ کتاب فتواییِ الوجیز، در
فقه حنفی ؛ النجم‌الهادی الساری الی حل ّالفاظ صحیح‌البخاری.
حصیری دو
فرزند به نام‌های قوام‌الدین محمد و نظام‌الدین احمد داشت.
پس از حصیری، فرزندش قوام‌الدین محمد به جای او تدریس در مدرسه نوریه را برعهده گرفت که تا زمان فوت او در ۶۶۵ ادامه داشت
فرزند دیگر حصیری، نظام‌الدین احمد، فقه را از پدرش و کسانی دیگر آموخت و پس از برادرش به تدریس در مدرسه نوریه و افتا پرداخت.
ابن‌کثیر دمشقی از جمله شاگردان نظام‌الدین احمد بود.
نظام‌الدین، که نایبِ
قاضی حُسام‌الدین حسن بن احمد نیز بود، در ۶۹۸ درگذشت و در جوار پدرش دفن شد
(۱) ابن‌ابی‌الوفا، الجواهرالمضیة فی طبقات‌الحنفیه، چاپ عبدالفتاح محمدحلو، ریاض ۱۴۱۳/۱۹۹۳.
(۲) ابن‌تغری بردی، النجوم الزاهرة فی ملوک مصر و القاهره، قاهره (۱۳۸۳ (ـ ۱۳۹۲/ (۱۹۶۳ (ـ۱۹۷۲.
(۳) ابن‌دقماق، نزهةالانام فی تاریخ السلام: ۸۲۶ ه ـ ۹۵۶ ه، چاپ سمیر طبَّاره، صیدا ۱۴۲۰/۱۹۹۹.
(۴) ابن‌صابونی، کتاب تکملة اکمال الاکمال فی الانساب و الاسماء و الالقاب، بیروت ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶.
(۵) ابن‌عماد، شذرات الذهب فی اخبار من ذهب؛
(۶) ابن‌قطلوبغا، تاج‌التراجم فی من صنّف من الحنفیه، چاپ ابراهیم صالح، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲.
(۷) ابن‌کثیر، البدایة و النهایة، بیروت ۱۴۱۱/۱۹۹۰.
(۸) اسماعیل بغدادی، هدیةالعارفین.
(۹) تقی‌الدین بن عبدالقادر تمیمی، الطبقات السنیة فی تراجم الحنفیه، چاپ عبدالفتاح محمدحلو، ریاض ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
(۱۰) ذهبی، تاریخ الاسلام.
(۱۱) خیرالدین زرکلی، الاعلام، بیروت ۱۹۸۰.
(۱۲) سبط ابن‌جوزی، مرآةالزمان فی تاریخ الاعیان، حیدرآباد، دکن ۱۹۵۱ـ۱۹۵۲.
(۱۳) عبدالحی بن عبدالحلیم لکنوی، الفوائد البهیة فی تراجم الحنفیه، کراچی ۱۳۹۳.
(۱۴) عبدالعظیم بن عبدالقوی مُنذِری، التکملة لوفیات النقله، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸.
(۱۵) عبدالقادر بن محمد نعیمی‌دمشقی، الدارس فی تاریخ المدارس، چاپ جعفر حسنی، (قاهره) ۱۹۸۸
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «جمال‌الدین حصیری»، شماره۶۲۸۹.
