جماعة انصار المسلمین
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
گروه تروریستی «جماعة انصار المسلمین فی بلاد السودان» یکی از زیر شاخههای گروه سلفیه-جهادی
بوکوحرام است که فعالیت خود را از سال ۲۰۱۲م و در پی حمله بوکوحرام به شهر
کانو در نیجریه آغاز کرد. در چند دهه اخیر، جنبشهای سلفی جهادی در مناطق مختلف جهان به وجود آمدند و اقدامات نظامی فراوانی علیه دولتها و مردم مسلمان و غیرمسلمان انجام دادند. یکی از مناطق مهم فعالیت سلفی جهادی، کشورهای شمال و شمال غرب آفریقا، به خصوص کشورهای
نیجریه و
تونس است که در این بین کشور نیجریه به عنوان بزرگترین کشور مسلماننشین قاره آفریقا، اهمیت بسزایی دارد.
نیجریه یکی از مهمترین کشورهای شمال غرب
آفریقا است و یکی از گروههای سلفیـجهادی در آن، جماعة انصار المسلمین فی بلاد السودان میباشد که عهدهدار حرکتهای تروریستی در این کشور بوده و بیشترین تمرکز آن بر مقابله با دشمن غربی و دولت فاسد و نیز غیرمسلمانان این کشور است.
درباره شکلگیری این گروهها مانند دیگر گروههای سلفیه جهادی تکفیری، دلایل مختلفی بیان میشود؛ از جمله عوامل شتابزا در گسترش و تقویت سلفیه جهادی و ایجاد پایگاه نظامی در این مناطق، ظهور نهضتهای موسوم به
بیداری اسلامی در شمال آفریقا و جنوب غرب آسیا بود که حضور و دخالت برخی کشورهای غربی، زمینه را برای رشد و توسعه و قدرت یافتن جنبشهای جهادی تکفیری در کنار نهضتهای اصیل اسلامی به وجود آورد. رواج افراطگرایی در میان مسلمانان در اواخر قرن بیستم، نگرانی مسلمانان از تبلیغات گسترده
مسیحیت و نیز رشد مذاهب و فرق مختلف، گسترش تبلیغات و اقتدار آمریکا و دیگر قدرتهای جهانی دراین منطقه
و تاثیرپذیری از تبلیغات فرقههای انحرافی مانند
وهابیت و حمایت دولتهای ثروتمند عرب را میتوان از مهمترین دلایل این شکلگیری دانست.
«جماعة انصار المسلمین فی بلاد السودان»، گروهی شبه نظامی است که فعالیت خود را از سال ۲۰۱۲م و در پی حمله بوکوحرام به شهر
کانو که منجر به کشته شدن ۱۸۰ نفر از مسلمانان شد، آغاز کرد.
این گروه از دوم ژوئن همان سال و با اعلام رسمی رهبر خود به نام «ابوعصمت الانصاری»، به طور رسمی از بوکوحرام جدا شد
و در کانون توجه رسانهها قرار گرفت.
کارشناسان بر این عقیدهاند که نام رهبر این گروه جعلی است و نام واقعی وی
خالد البرناوی (محمد عثمان) است.
خالد البرناوی از اواسط سال ۲۰۰۰ م با شاخة القاعده در سرزمین مغرب و
الجزایر همکاری کرد و به یادگیری مهارتهای نظامی پرداخت.
از سال ۲۰۱۳ م که امریکا این گروه را در لیست گروهای تروریستی قرار داد، سایت «پاداش برای عدالت»، برای دستگیری وی ۵ میلیون دلار جایزه تعیین کرد. همچنین وی یکی از سه رهبر باسابقه و شناخته شده بوکوحرام است که وزارت خارجه آمریکا در ۲۱ ژوئن سال ۲۰۱۲ آنها را به عنوان «تروریستهای جهانی» معرفی کرد.
ایدئولوژی گروه جماعة انصار المسلمین فی بلاد السودان در تقابل با جماعة اهل السنة للدعوة و الجهاد (بوکوحرام) قرار دارد. در ویدئویی به زبان محلی هوسا که در ژوئن سال ۲۰۱۲ منتشر شد و به عربی و انگلیسی زیرنویس شد، رهبر گروه انصار المسلمین اظهار داشت که هر کسی که
شهادتین را قبول داشته باشند، مسلمان است و نباید کشته شود، مگر کسانی که مرتکب گناهی شوند که مجازات آن طبق قرآن مرگ باشد. وی افزود اسلام این اجازه را به ما نمیدهد تا مردم بیگناه یا حتی غیر مسلمانها را بکشیم و تا پای جان بر عقیده خود استواریم.
وی کشتن برخی نیروهایامنیتی را فقط در زمان دفاع از خود مجاز دانست.
براین اساس میتوان گفت گروه جماعة انصار المسلمین فی بلاد السودان، برخلاف بوکوحرام که کشتن را در راه خدا مجاز میداند، فهم دیگری از
جهاد دارد و جهاد را طبق شعاری که برای خودانتخاب کردهاند «فی سبیل الله» میدانند.
بنابراین هدف اصلی بوکوحرام و جماعة انصار المسلمین با هم متفاوت است؛ بوکوحرام قصد دارد برای تغییر شریعت اسلامی در نیجریه با دولت این کشور از راه خشونت و کشتار مردم بیگناه به مبارزه بپردازد، اما جماعة انصار المسلمین فی بلاد السودان، ادعا دارد که فقط برای حفظ منافع اسلام و مسلمین در آفریقا قدم به میدان میگذارد و از جهاد به عنوان ابزاری برای کمک به ستمدیدگان استفاده میکند.
ازمهمترین شواهد این ادعا میتوان به نامه محرمانه بهدست آمده از رهبر شاخه القاعده در سرزمین مغرب، یعنی
ابومصعب عبدالودود که در بمبارانهای مالی کشته شد، اشاره کرد. وی دراین نامه خطاب به نیروهایش در مالی گفته است: «از تکفیر دوری و از هرگونه مسئله فرقهگرایی که ذهن جوانان قادر به فهم آنها نباشد، اجتناب کنید. در این برهه همه میبایست مسلمانان را از قربانی شدن نجات دهیم».
محتوای این نامه را میتوان سرلوحه کار گروه تروریستی جماعه انصار المسلمین فی بلاد السودان دانست، زیرا شواهد حاکی از آن است که رهبر این گروه از نیروهای تعلیم دیده تحت نظرالقاعده بوده و ازاین رو به دلیل گرایش به باور های اعتقادی القاعده از فرمانهای رهبران القاعده پیروی میکند.
این گروه از ۲۶ نوامبر ۲۰۱۲ الی ۱۷ فوریه ۲۰۱۳ میلادی، حملات متعددی را در داخل کشور نیجریه انجام داده است که برخی از آنها عبارت است از:
- ۲۶ نوامبرسال ۲۰۱۲ میلادی؛ حمله به مرکز فرماندهی نیروهای نظامی در ابوجا پایتخت نیجریه که به آزادی برخی زندانیان و کشته شدن تعدادی از نیروهای نظامی در آن ساختمان انجامید. هدف اصلی از این حمله که به گفته خودشان بر اساس آیات قرآن بوده، یاری رساندن به مسلمانانِ ضعیف و تحت ستم بوده است.
- ۱۹ دسامبرسال ۲۰۱۲؛ حمله به یکی از شرکتهای فرانسوی در شهر کاتسینا، نیجریه. هدف از این حمله، به گفته خودشان، ربودن یک شهروند فرانسویتبار بوده که برایاین شرکت کار میکرده است. این گروه در ویدئویی، موضع مردم و دولت فرانسه در قبال اسلام به خصوص نقش این کشور در تجاوز به مالی را مهمترین عامل این حمله بیان کرده است.
- ۱۹ ژانویه سال ۲۰۱۳؛ حمله به دستهای از سربازان نیجریهای در کوگی که برای اعزام به مالی آماده میشدند. هدف اصلی، به گفته سرکرده این گروه، کمک نظامی نیجریه، به معنای تجاوز به کشور مالی بوده است.
- ۱۷ فوریه سال ۲۰۱۳؛ حمله به ۷ غیر بومی که برای شرکتی لبنانی در ایالت بوچی کار میکردند که یکی از بزرگترین عملیاتهای جماعة انصار المسلمین فی بلاد السودان از زمان آغاز خشونتها در شمال نیجریه به شمار می رود. این گروه تروریستی مدعی بود که این افراد تجاوزاتی را در سرزمینهای «خداوند» مرتکب شدهاند.
برخی به جهت ارتباط فراوان جماعه انصار المسلمین با جماعة اهل السنة للدعوة و الجهاد (بوکوحرام)، معتقدند که این گروه شاخهای از بوکوحرام است و به نقشههای این گروه تروریستی در سرتاسر آفریقا جامه عمل میپوشاند.
با بررسی تحلیلهای امنیتی در مییابیم که از زمان جدایی جماعة انصار المسلمین فی بلاد السودان از جماعة اهل السنة للدعوة و الجهاد، رهبران این دو گروه در مواردی مانند ربودن ۲۵ نفر از غیر بومیهای نیجریه
و ربودن یک
کشیش فرانسوی و در عملیاتی مانند حمله به زندان برای آزادی زندانیان، یکدیگر را تمجید و تشویق کردهاند،
اما در هیچ یک از این حملات نمیتوان به طور قطع به همکاری بارزی میان آنها اذعان داشت که نشاندهنده اجرای نقشههای بوکوحرام توسط جماعة انصار المسلمین و یا بالعکس باشد.
در بازخوانی بسیاری از عملیاتهای انجام شده نیز باور رایج تحلیلگران این است که بهدلیل تغییر یافتن اهداف جماعة انصار المسلمین و نگاه برون مرزی این گروه تروریستی، بوکوحرام ناچار به «همکاری» و جلب توجه در اذهان عمومی شده و بدلیل نبودن یک «هویت» مشخص در این گروه که نشاندهنده خطمشی این گروه باشد.
بوکوحرام در بعضی از حملات سعی داشته تا اثری از خود به جای نهد. شاید شیکائو در نظر داشت با انجام عملیاتهایی از این دست، اعتبار کمرنگ شده این گروه را پس از کشته شدن رهبر سابق آنها یعنی محمد یوسف، بازگرداند. این نگاه شیکائو، نشاندهنده عجز و سردرگمی وی در رهبری این گروه تروریستی است.
از زمان جدایی جماعة انصار المسلمین از بوکوحرام، بیشتر تحلیلها درباره این گروه آن است که شاخهای جدید از القاعده است.
پس از مرگ محمد یوسف در جولای سال ۲۰۰۹
ارتش نیجریه حدود هزار نفر از اعضای این گروه را در حملاتی که چهار روز به طول انجامید، از بین برد و صدها نفر از آنها را دستگیر کرد و به گفته خود، بوکوحرام را «شکست داد».
اما این پایان کار نبود و ابوبکر شیکائو، رهبر فعلی بوکوحرام و شخصی به نام مامن نور و تعدادی از همکیشان نزدیک یوسف، تصمیم گرفتند تا فعالیتهای خود را مخفیانه ادامه دهند. از این رو، تعدادی از افراد سرشناس بوکوحرام تصمیم گرفتند تا به سومالی و مالی بروند و در کنار القاعده در مغرب و الشباب آموزشهای نظامی ببینند.
ابوعصمت الانصاری، ابوبکر آدم کمبار و دو تن دیگر از مایدوگوری، شهری در نیجریه و مرکز ایالت بورنو، که از دوستان نزدیک یوسف بودند، به کمپهای القاعده پیوستند و پس از اعلام اتحاد با القاعده نام «یان ساهارا» یا «مرد صحرا» برای خود انتخاب کردند. این تجربه نه فقط مهارت آنها را بالابرد، بلکه کمک کرد تا آنها هدف خود را از جهاد، «بینالمللیتر» ببینند.
پس از آن، آنها با کشتار مسلمانان که پیشتر توسط بوکوحرام انجام میشد، مخالفت کردند و تصمیم گرفتند تا حملات سنگینی را علیه مواضع دولتهای غربی عملی کنند. همچنین ابوعصمت الانصاری که پس از جدایی از بوکوحرام در سال ۲۰۱۲ م، گروه جماعة انصار المسلمین فی بلاد السودان را تشکیل داد، از رهبر القاعده به عنوان «امیر» یاد کرد.
احتمال میرود القاعده مغرب، بر اساس شواهد و بیعتهای صورت گرفته، قصد دارد تا از طریقاین گروه نوپا فعالیتهای خود را مدیریت کند؛ زیرا جماعة انصار المسلمین به القاعده قدرت دسترسی بیشتری را در شمال نیجریه میبخشد، کاری که در گذشته به دنبال آن بوده است. در صورت درست بودناین نظریه، القاعده تلاش خواهد کرد تا از نزدیک با جماعة انصار المسلمین همکاری کند و فعالیتهای خود را در بستری وسیعتری به انجام برساند.
به نظر میرسد گروه جماعة انصار المسلمین توسط فرماندهان سابق بوکوحرام و کسانی که از شیوه رهبری معنوی شیکائو، رهبر فعلی بوکوحرام، ناامید و رویگردان شدهاند، بهوجود آمده است.
دلیل این گفته را شاید بتوان به نطق شیخ عبدالعزیز که گفته میشد نفر دوم بوکوحرام است، در تاریخ ۲۸ ژانویه سال ۲۰۱۳ و در تاثیر اعلان آتشبس میان دولت بورنو و بوکوحرام، مشاهده کرد. در جریان این آتشبس که قرار بود پایان درگیریها باشد، شیخ عبدالعزیز به طور رسمی از شکاف در گروه خود پرده برداشت و از همه گروهای کوچک و زیرشاخه بوکوحرام درخواست نمود تا به آتشبس با دولت پایبند باشند. همچنین در کنفرانس خبری کمسابقهای که در تاریخ ۲۴ فوریه سال ۲۰۱۳ م برگزار شد و چهار نفر از اعضای ارشد بوکوحرام در آن شرکت داشتند، بر این امر پافشاری نمود و اعلان کرد که اهداف آنها با خشونت و درگیری به نتیجه نخواهد رسید.
با این حال در ۳ مارس سال ۲۰۱۳ اوضاع کمی پیچیدهتر شد و رهبر معنوی بوکوحرام، ابوبکر شیکائو، آتشبس را انکار و در ویدئویی اعلام کرد کهاین گروه با دولت وارد «گفتگوی صلح» نشده است و هر کس با دولت گفتگو کند، به مرگ تهدید می شود.
بنابراین اگر چه عده کمی از کارشناسان عقیده دارند که این گروه اهداف بوکوحرام را تحت رهبری شیکائو دنبال میکند، اما بسیاری بر این عقیدهاند که به وجود آمدن جماعة انصار المسلمین، خود نشاندهنده شکاف معنوی در رهبری بوکوحرام بوده است.
حسنی نسب، مرتضی، فصلنامه علمی تخصصی معارف اسلامی، مقاله «جریانشناسی سلفیه تندرو در نیجریه»، تاریخ بازیابی:۱۳۹۹/۲/۳۰.