جَفاء (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
جَفاء (به فتح جیم) یا
جَفْو یکی از
مفردات نهج البلاغه به معنای کنارشدن و دورشدن است.
حضرت علی (علیه‌السلام) در خصوص
زهد و ... از این واژه استفاده نموده است.
این واژه ۱۴ بار در «
نهج‌البلاغه» آمده است.
جفو (به فتح جیم) یا جفاء به معنای کنارشدن و دورشدن، آمده است.
چنان‌که در
قاموس آمده است: «
جَفا جَفاءَ وَ تَجافی: لَم یَلزَم مَکانَه.»
و در
اقرب الموارد آمده: «
تَجافی جنبِهِ عَنِ الفَراش: بَنا وَ تَنَحَّی.»
همچنین به معنای
جفا کردن و بدی کردن نیز می‌باشد، چنان‌که در لغت آمده است: «
جَفا جَفوا وَ جَفاء: ضِدّ واصَلَه وَ فَعَلَ بِه مَا یَسوئه.»
برخی از مواردی که در «نهج‌البلاغه» به کار رفته است، به شرح ذیل می‌باشد:
امام (صلوات‌الله‌علیه) در رابطه با زهد می‌فرماید:
«طوبَى لِنَفْس أَدَّتْ إِلَى رَبِّها فَرْضَها ... في مَعْشَر أَسْهَرَ عُيونَهُمْ خَوْفُ مَعادِهِمْ، تَجافَتْ عَنْ مَضاجِعِهِمْ جُنوبُهُمْ.» «خوشا به نفسی که واجب را به
خدایش ادا کند ... در گروهی که خوف
معاد خواب را از چشمشان ربوده و پهلوهایشان برای
تهجّد از خوابگاه‌ها کنار شده است.»
آن حضرت (علیه‌السلام) در
نامه ۱۹، به بعضی از فرمانداران خویش می‌نویسد:
«أَمّا بَعْدُ، فَإِنَّ دَهاقينَ أهْلِ بَلَدِكَ شَكَوْا مِنْكَ غِلْظَةً وَ قَسْوَةً، وَ احْتِقاراً وَ جَفْوَةً، وَ نَظَرْتُ فَلَمْ أَرَهُمْ أَهْلاً لاَنْ يُدْنَوْا لِشِرْكِهِمْ، وَ لا أَنْ يُقْصَواْ وَ يُجْفَوْا لِعَهْدِهِمْ.» «
دهاقین اهل شهر تو از
خشونت و
قساوت و
تحقیر و جفای تو شکایت کرده‌اند، فکر کردم دیدم اهل آن نیستند که مقرّب شوند زیرا که مشرکند و نیز مناسب نیست دور و کنار زده شوند که اهل معاهده‌اند، با آن‌ها به طور نرمی آمیخته با نوعی خشونت رفتار کن.»
در این‌جا واژه «جفوة» به معنی دوّم و «یجفوا» به معنی اوّل و کنار کردن است.
واژه «مجفّو» به معنای کنار گذاشته شده است. چنان‌که در
نامه ۴۵، آمده است.
واژه «جافی» غلیظ «جافی الخلق» یعنی غلیظ الخلق که جمع آن «جفاة» است، می‌باشد.
چنان‌که امام (علیه‌السلام) درباره اهل شام فرموده است:
«جُفاةٌ طَغامٌ، عَبيدٌ أَقْزامٌ.» «آن‌ها سنگدلان، اوباش و بردگانى اراذلند.»
منظور از واژه
«الْجَفْوَةِ الْجافِيَةِ.» در
خطبه ۱۵۱ ظاهرا غلظت شدید است.
این واژه ۱۴ بار در «نهج‌البلاغه» آمده است.
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «جفو»، ص۲۲۱-۲۲۲.
