جعفر بن حرب همدانی (مقاله‌دوم)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

جعفر بن حرب همدانی (حدود ۱۷۵-۲۳۶ق)، از متکلمان معتزلی قرن سوم هجری قمری بود. وی در زمان خود رئیس معتزله بود.

---

ابوالفضل جعفر بن حرب همدانی بغدادی معتزلی، اهل همدان بود، ولی تحصیلات خود را در بصره آموخت و در همان‌جا علم کلام را از ابوالهذیل علاف فرا گرفت.
آن‌گاه به بغداد رفت و در آنجا رئیس معتزله زمان خود گردید و نزد واثق خلیفه عباسی (خلافت ۲۲۷-۲۳۲ق) موقعیت ویژه‌ای پیدا کرد.

---

جعفر که فردی زاهد و متنسک بود، روزی در مجلس خلیفه برای مناظره حضور یافت، چون وقت نماز فرا رسید و حاضران به واثق اقتدا کردند، وی نماز را فرادا به جا آورد. برخی از دوستانش همچون یحیی بن کامل و احمد بن ابی دؤاد به وی سفارش کردند که در جلسه بعد در محضر واثق حضور نیابد، زیرا خوف آن داشتند که خلیفه او را بکشد. در جلسه بعد چون خلیفه علت عدم حضور وی را جویا شد، گفتند: به مرض سل مبتلا است، او هم پذیرفت.

---

همدانی در سال ۲۳۶ق در ۵۹ سالگی درگذشت که با این حساب وی در حدود ۱۷۵ق زاده شده است.

---

آثار همدانی عبارت‌اند از:

• متشابه القرآن
• الاستقصاء الاصول
• الرد علی اصحاب الطبایع
  ^[۶] ابن ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۲۱۳.
• الاصول الخمسه
• الایضاح
• المسترشد
  ^[۷] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۸۱.    
  ^[۸] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۲۱۴.    
  ^[۹] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۶۷۳.    
• و المتعلم و نصیحة العامه.
  ^[۱۰] احمد بن یحیی، باب ذکر المعتزله، ص۴۱.
  (دیگر منابع:
  ^[۱۱] ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۷، ص۵۷.    
  ^[۱۲] ذهبی، محمد بن احمد، میزان الاعتدال، ج۱، ص۴۰۵.    
  ^[۱۳] ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، ج۲، ص۱۱۳.    
  ^[۱۴] مهدی لدین ‌الله، احمد بن یحیی، طبقات المعتزله، ص۷۳.
  ^[۱۵] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۳، ص۱۳۶.    
  ^[۱۶] اعلمی، محمدحسین، دائرة المعارف الشیعیة العامه، ج۷، ص۱۷۷.
  ^[۱۷] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۲، ص۱۲۳.    
  ^[۱۸] دهخدا، علی‌اکبر، لغت نامه، ج۵، ص۶۸۲۸.
  )

---