جراحت مأمومه (حقوق جزا)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
جراحت مأمومه از اصطلاحات
علم حقوق بوده و به معنای جراحتی است که به کیسه مغز برسد.
قصاص در این جراحت ممکن نیست و
دیه آن یک سوم دیه کامل است. بر اساس
قانون اگر این جراحت بطور
عمد صورت گیرد دیه در ظرف یکسال باید پرداخت گردد و اگر
شبه عمد باشد دیه ظرف دو سال و اگر
خطای محض باشد دیه در ظرف سه سال پرداخت می‌گردد. در جراحت عمد و شبه عمد، دیه بر عهده خود
جانی است و در خطای محض دیه جراحت مامومه به عهده
عاقله است.
یکی از جراحت‌هایی که به سرو صورت انسان وارد می‌شود، جراحت مامومه است، که در آن زخم از استخوان سر عبور کرده و به کیسه مغز میرسد. مامومه که در بند هشتم
ماده ۴۸۰
قانون مجازات اسلامی، ذکر شده است، در لغت به معنی
ذات ام الراس اما تعریفی که
صاحب جواهر ارائه نموده عبارت است از «هی التی تبلغ ام الراس و هی الخریطه التی تجمع الدماغ»
و در بند ۸ ماده ۴۸۰ اینگونه تعریف شده است: مامومه، جراحتی که به کیسۀ مغز برسد.
برابر بند ۸ ماده ۴۸۰ قانون مجازات اسلامی، دیه جراحت مامومه، ثلث دیه کامل و یا ۳۳ شتر دیه دارد. در متون روائی هم دیه مامومه ثلث الدیه آمده البته با تعابیر گوناگون.
باید توجه بشود که این مقدار دیه آنجایی است که
مجنی‌علیه مرد باشد به جهت اینکه دیه زن تا ثلث دیه اعضا برابر دیه
مرد است و از ثلث به بالا، به نصف بر می‌گردد، لذا اگر
مجنی علیه زن باشد و
جانی مرد یا زن، دیه جراحت مامومه‌اش نصف یک سوم دیه کامل یعنی یک ششم دیه کامله خواهد شد.
آیا در جراحت مامومه می‌توان قصاص نمود یا دیه فقط متعین می‌گردد؟ فقهاء
شیعه و
سنی با استناد به
آیه ۴۵
سوره مائده «والجروح قصاص» یعنی هر زخمی قصاص دارد در جراحات ناشی از عمد
جانی، قصاص را پذیرفته‌اند. البته چنانچه در استیفای قصاص بیم مرگ
جانی یا خوف
ضرر بیش از میزان استحقاق بزهکار باشد و یا اجرای آن به شکل دقیقاً یکسان با جراحت ایجاد شده ممکن نباشد، قصاص ساقط و دیه متعین می‌گردد. لذا در جراحت مامومه قصاص ممکن نیست و تنها پرداخت دیه واجب است. چون سلامتی شخص غالباً دیگر ممکن نیست پس قصاص به متعذر خواهد شد.
اما نکته دیگر اینکه آنچه در کتب معتبر فقهی تصریح شده آن است که اگر
مجنی علیه بخواهد
جانی را بمقدار موضحه قصاص بکند دیه زائد بر آن را می‌تواند مطالبه بکند یعنی چون دیه موضحه پنج شتر است از ثلث دیه که دیه مامومه است کمتر بشود و مابقی یعنی ۲۸ شتر از
جانی گرفته بشود.
پرسش دیگر اینکه آیا قصاص پیش از بهبودی جراحات جایز است یا باید صبر کرد تا جراحت التیام یابد؟ دیدگاه مشهور فقهاء شیعه، اجرای قصاص در جراحات، پیش از بهبود زخم، جایز است. هر چند برخی به این استناد که قصاص پیش از بهبودی ممکن است به مرگ مجروح بینجامد و قصاص نفس مطرح بشود قصاص را پیش از التیام زخم‌ها جایز نمی‌شمارند و صبر کردن را لازم می‌دانند.
طبق
تبصره ۲ ماده ۳۰۲ قانون مجازات اسلامی، اگر جراحتها بطور عمد صورت گیرد در ظرف یکسال باید پرداخت گردد و اگر شبه عمد باشد ظرف دو سال و اگر خطاء محض باشد در ظرف سه سال پرداخت می‌گردد.
در عمد و شبه عمد، دیه بر عهده خود
جانی خواهد بود و برابر ماده ۳۰۶ در خطای محض دیه جراحت مامومه به عهده عاقله می‌باشد و مطابق تبصره این ماده جنایتهای عمد نابالغ‌ها و دیوانه‌ها به منزله خطای محض و بر عهدۀ عاقله می‌باشد.
•
سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «جراحت مأمومه»، تاریخ بازیابی ۹۹/۶/۵.
