جاثِیَةً (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
جٰاثِيَةً:
(وَ تَرَى كُلَّ أُمَّةٍ جَاثِيَةً كُلُّ أُمَّةٍ) جٰاثِيَةً: (جثا، يجثو، جثّوا/جثى، يجثى جثيّا: به مهنای به زانو نشستن، ايستادن بر سر انگشتان، در يک جا جمع شدن است.
از بعضى تعبيرات كه در كلمات
مفسران بزرگ آمده است چنين استفاده مى‌شود كه:
• در گذشته ارباب دعوا در محضر
قضات به اين صورت مى‌نشستند، تا از ديگران مشخص شوند، در
قیامت نيز همه در آن دادگاه بزرگ بر سر زانو مى‌نشينند تا محاكمه آن‌ها صورت پذيرد.
• ممكن است اين تعبير نشانه آمادگى آن‌ها براى پذيرش هر فرمان و حكم باشد، چرا كه افرادى كه به حالت آماده‌باش نشسته‌اند بر سر زانو مى‌نشينند.
• يا اين كه اشاره به ضعف و ناتوانى و هراس و وحشتى است كه آن‌ها را فرا مى‌گيرد (جمع همه اين معانى در مفهوم آيه نيز ممكن است).
«جاثيه» معانى ديگرى نيز دارد از جمله «جمعيت انبوه و متراكم» يا «گروه گروه» و مى‌تواند اشاره به تراكم انسان‌ها در دادگاه عدل الهى، و يا نشستن هر امت و گروه به صورت جداگانه باشد، ولى معنى اول مشهورتر و مناسبتر است.
به موردی از کاربرد
جٰاثِيَةً در
قرآن، اشاره می‌شود:
(وَ تَرَى كُلَّ أُمَّةٍ جَاثِيَةً كُلُّ أُمَّةٍ تُدْعَى إِلَى كِتَابِهَا الْيَوْمَ تُجْزَوْنَ مَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ) (در آن روز هر امّتى را مى‌بينى كه از شدّت ترس و وحشت به زانو درآمده؛ هر امّتى به سوى كتابش خوانده مى‌شود، و به آن‌ها مى‌گويند: امروز جزاى آنچه را انجام مى‌داديد به شما داده مى‌شود.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: كلمه جاثية اسم فاعل از مصدر جثو است. و جثو به معناى نشستن بر روى دو زانو است، هم چنان كه در مقابلش جذو به معناى نشستن بر روى انگشتان پا است.
و خطاب در
آیه شریفه هر چند متوجه يک نفر است، كه همان
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم) است، و ليكن نه به عنوان اين‌كه رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم) است، بلكه به عنوان كسى كه مى‌تواند ببيند، پس خطاب به عموم بينندگان است. و منظور از اين‌كه فرمود: در آن روز هر امتى را به سوى كتابش مى‌خوانند، اين است كه هر امتى در برابر نامه عملش قرار مى‌گيرد تا به حسابش رسيدگى شود. به شهادت اين‌كه دنبالش مى‌فرمايد امروز جزاء داده مى‌شويد هر آنچه كرده‌ايد.
معناى آيه اين است كه: تو و هر بيننده ديگرى مى‌بينيد هر امت از امتها را كه بر روى زانو مى‌نشينند، به حالت خضوع و ترس، و هر امتى به سوى كتاب مخصوص به خودش، يعنى نامه اعمالش دعوت مى‌شود، و به ايشان گفته مى‌شود: امروز به عنوان جزاء، همان‌هايى به شما داده مى‌شود كه انجام داده‌ايد.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «جٰاثِیَةً»، ص۳۴۸.
