جائر (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
جائر:
(وَ عَلَی اللّهِ قَصْدُ السَّبِیلِ وَ مِنْهَا جَآئِرٌ) جائر: اسم فاعل و در اصل به معنى «بازگشت‌كننده از حق» است.
اين واژه از مادّه
«جور» (به فتح جيم) گرفته شده كه به معنى «بازگشتن از حق و بيراهه رفتن» است.
جار عن الطّريق «از راه منحرف شد و به بيراهه رفت»
جار عن الحقّ «از حق بازگشت»
جار عليه «بر او ستم كرد».
به موردی از کاربرد
جائر در
قرآن، اشاره می‌شود:
(وَ عَلَی اللّهِ قَصْدُ السَّبِیلِ وَ مِنْهَا جَآئِرٌ وَ لَوْ شَاء لَهَدَاکُمْ اَجْمَعِینَ) (و بر خداست که راه راست را به بندگان نشان دهد؛ امّا بعضی از راه‌ها بیراهه است و اگر
خدا می‌خواست همه شما را به اجبار
هدایت می‌کرد؛ ولی هدایت اجباری ارزش ندارد.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: كلمه
قصد - به طورى كه
راغب و غير او گفته‌اند- به معناى استقامت راه است، يعنى راه آن طور مستقيم باشد كه در رساندن سالک خود به هدف، قيوم و مسلط باشد، و ظاهرا اين كلمه كه مصدر است به معناى اسم فاعل است، و اضافه شدن آن به كلمه
سبيل ، اضافه صفت به موصوف خويش است، و بنا بر اين، معناى
قصد السبيل،
سبيل قاصد است، در مقابل قول خداوند كه مى‌فرمايد:
(وَ مِنْها جائِرٌ) كه جائر به معناى منحرف از هدف است و رهرو خود را به غير هدف مى‌رساند، و از هدف گمراه مى‌كند.
به هر حال، آيه مورد بحث مى‌گويد: «و بر خداست كه راه راست را به بندگان نشان دهد، امّا بعضى از راه‌ها بيراهه (و كج : جائر) است».
در اين آيه اگر ما به وسعت مفهوم:
(عَلَى اَللّٰهِ قَصْدُ اَلسَّبِيلِ) و مجموعه نيروهاى مادى و معنوى كه در آفرينش
انسان و تعليم و تربيت او به كار رفته دقيق شويم، به عظمت اين نعمت بزرگ كه از همه نعمت‌ها برتر است آگاه خواهيم شد. و از آن‌جا كه راه‌هاى انحرافى فراوان است، به انسان‌ها هشدار مى‌دهد و مى‌گويد:
«بعضى از اين راه‌ها منحرف و بيراهه است...»
(مِنْهَا جَآئِرٌ)
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «جائر»، ص۴۲۹.
