ثُعْبان (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ثُعْبان: (هِیَ ثُعْبانٌ مُّبینٌ)«ثُعْبان» به معنای
مار عظیم است که از آن در
فارسی تعبیر به «اژدها» می‌شود.
«
راغب» در «
مفردات» احتمال داده که این واژه از مادّه «
ثعب» به معنای جریان آب گرفته شده باشد؛ زیرا حرکت این حیوان به نهرهایی شباهت دارد که به صورت مارپیچ، حرکت می‌کند و
«ثعبان مبین» به معنای اژدهای آشکار است.
ترجمه و تفاسیر آیات مرتبط با
ثُعْبان:
(فَأَلْقَى عَصَاهُ فَإِذَا هِيَ ثُعْبَانٌ مُّبِينٌ) (
موسی عصاى خود را افكند؛ ناگهان اژدهاى آشكارى شد.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید:
ثعبان به معناى مار بسيار بزرگ است، و هيچ منافاتى بين اين آيه كه
معجزه موسى را
ثعبان مبين خوانده با آيه
(فَلَمَّا رَآها تَهْتَزُّ كَأَنَّها جَانٌّ وَلَّى مُدْبِراً وَ لَمْ يُعَقِّبْ) نيست، براى اينكه گرچه كلمه
جان در زبان عرب به معناى مار كوچك است، و ليكن بايد دانست كه اين كلمه در آيه‌اى به كار رفته كه مربوط به داستان موسى در شب
طور است كه در جاى ديگر در باره آن فرموده:
(فَإِذا هِيَ حَيَّةٌ تَسْعى) و كلمه
(ثُعْبانٌ مُبِينٌ) در آيه‌اى است كه مربوط به جريان ملاقات با فرعون است.
(دیدگاه
شیخ طبرسی در
مجمع البیان:
)
(فَأَلْقَى عَصَاهُ فَإِذَا هِيَ ثُعْبَانٌ مُّبِينٌ) (در اين هنگام موسى عصاى خود را افكند، و ناگهان اژدهاى آشكارى شد.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: كلمه
ثعبان به معناى مار بسيار بزرگ است و اينكه فرمود:
(ثُعْبانٌ مُبِينٌ) منظور اين است كه در مار بودنش احدى شك نمى‌كرد.
(دیدگاه
شیخ طبرسی در
مجمع البیان:
)
(وَ أَنْ أَلْقِ عَصَاكَ فَلَمَّا رَآهَا تَهْتَزُّ كَأَنَّهَا جَانٌّ وَلَّى مُدْبِرًا وَ لَمْ يُعَقِّبْ يَا مُوسَى أَقْبِلْ وَ لَا تَخَفْ إِنَّكَ مِنَ الْآمِنِينَ.) (عصايت را بيفكن.» هنگامى كه عصا را افكند و ديد همچون مارى با سرعت حركت مى‌كند، ترسيد و به عقب برگشت، و حتى پشت سر خود را نگاه نكرد! ندا آمد: «اى موسى! برگرد و نترس، تو در امان هستى.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: كلمه تهتز از اهتزاز است، كه به معناى تحريك به شدت است و
جان به معناى مار كوچكى است كه به سرعت مى‌دود، و مدبرا از إدبار است كه خلاف اقبال را معنا مى‌دهد و يعقب از تعقيب است كه به معناى حمله بعد از فرار است يعنى كسى كه دشمن را تعقيب مى‌كند اگر دشمن فرار كرد و دوباره حمله كرد او هم حمله كند.
و در آيه، حذف و ايجازى به كار رفته، كه فاى فصيحه از آن خبر مى‌دهد، چون بعد از آنكه فرمود: عصايت را بينداز، به دنبالش فرمود: پس همين كه ديد به شدت به حركت در آمد و از كلمه پس همين كه فهميده مى‌شود كه تقدير كلام چنين بوده: عصايت را بينداز، پس همين كه عصايش را افكند و ناگهان به صورت اژدهايى آشكار شده درآمد كه داشت به شدت حركت مى‌كرد و مثل يك مار كوچك جست و خيز مى‌كرد- چون آن را بديد كه به شدت حركت مى‌كند- رو به عقب فرار كرد.
(دیدگاه
شیخ طبرسی در
مجمع البیان:
)
•
مکارم شیرازی، ناصر، لغات در تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «ثُعْبان»، ص۱۵۴.
