ثَبِّتْ (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ثَبِّتْ:
(ثَبِّتْ أَقْدٰامَنٰا) ثَبِّتْ: ريشه اصلى اين واژه
«ثبت» است.
به طورى كه «
راغب» در
مفردات مى‌گويد: واژه
«ثبات» به معنى «پايدارى» و ضد نابودى و زوال است.
به مواردی از کاربرد
ثَبِّتْ در
قرآن، اشاره می‌شود:
(وَ لَمَّا بَرَزُواْ لِجَالُوتَ وَ جُنُودِهِ قَالُواْ رَبَّنَا أَفْرِغْ عَلَيْنَا صَبْرًا وَ ثَبِّتْ أَقْدَامَنَا وَ انصُرْنَا عَلَى الْقَوْمِ الْكَافِرِينَ) (و هنگامی که در برابر «
جالوت» و سپاهیان او قرار گرفتند گفتند: «
پروردگارا!
شکیبایی و
استقامت را بر ما فرو ریز؛ و قدم‌های ما را ثابت بدار؛ و ما را بر جمعیّت
کافران، پیروز گردان.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: كلمه بروز به معناى آشكار شدن است، و به همين جهت بيرون شدن هماورد از لشگر دشمن و مبارزه طلب كردن او را براز مى‌گويند، و كلمه افراغ كه فعل امر افرغ، مشتق از آن است به معناى ريخته‌گرى است، يعنى فلز آب شده‌اى را در قالب بريزند، و منظور از آن در اين‌جا اين است كه
خدای تعالی صبر را در دل آنان و به قدر ظرفيت دل‌هايشان بريزد. پس در حقيقت اين تعبير، استعاره از كنايه لطيفى است، و همچنين تثبيت اقدام كنايه است از اينكه ايشان را در جهاد ثابت قدم كند تا فرار نكنند.
جمله
(ثَبِّتْ أَقْدٰامَنٰا) در آيه مورد بحث، يعنى قدم‌هاى ما را ثابت و پايدار بدار تا زود از جاى كنده نشود.
(أَلَمْ تَرَ كَيْفَ ضَرَبَ اللّهُ مَثَلًا كَلِمَةً طَيِّبَةً كَشَجَرةٍ طَيِّبَةٍ أَصْلُهَا ثَابِتٌ وَ فَرْعُهَا فِي السَّمَاء) (آيا نديدى چگونه خداوند «كلمه طيّبه» و گفتار پاكيزه را به درخت پاكيزه‌اى تشبيه كرده كه ريشه آن در زمين ثابت، و شاخه آن در آسمان است؟!)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: اينكه فرمود:
(أَصْلُهَا ثَابِتٌ) معنايش اين است كه: ريشه‌اش در زمين جاى گرفته و با عروق خود در زمين پنجه زده است و اينكه فرمود:
(وَ فَرْعُها فِي السَّماءِ) معنايش اين است كه شاخه‌هايى كه متفرع بر اين ريشه هستند، از قسمت بالا از آن جدا شده‌اند، و آسمان در
لغت عرب، به معناى هر بلندى و سايه‌بان است.
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
واژۀ «ثابت» نيز از همين مادّه و به معنى «پايدار و پا بر جا» است.
(وَ اِذْ یَمْکُرُ بِکَ الَّذِینَ کَفَرُوا لِیُثْبِتُوکَ اَوْ یَقْتُلُوکَ اَوْ یُخْرِجُوکَ وَ يَمْكُرُونَ وَ يَمْكُرُ اللّهُ وَ اللّهُ خَيْرُ الْمَاكِرِينَ) (به خاطر بياور هنگامى را كه كافران براى تو نقشه مى‌كشيدند كه تو را به
زندان بيفكنند، يا به
قتل برسانند، و يا از
مکّه بيرون كنند؛ آن‌ها توطئه مى‌كردند، و خداوند هم تدبير مى‌كرد؛ و خدا بهترين تدبيركنندگان است.)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: در مجمع البيان گفته است: اثبات به معناى حبس است، گفته مى‌شود: رماه فاثبته يعنى به او تير زد و او را در جاى خود حبس كرد (در جاى خود خشكانيد) و نيز گفته مى‌شود اثبته فى الحرب يعنى در جنگ جراحت سنگينى بر او وارد آورد
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
جمله
(لِیُثْبِتُوکَ) به معنى «زندانى كردن و به بند كشيدن» آمده است.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «ثَبِّتْ»، ص۳۰۳.
