• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ثابت بن حزم

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


ثابت بن حَزْم، محدّث مالکی مذهب در قرن سوم و چهارم است.


کنیه او ابوالقاسم و به عَوْفی، سَرَقُسْطی و اَنْدُلُسی نیز معروف بوده است.
[۱] ابن فرضی، تاریخ علماء الاندلس، ج۱، ص۱۸۴، چاپ ابراهیم ابیاری، قاهره ۱۴۱۰/۱۹۸۹.
[۲] محمدبن فتوح حمیدی، جذوة المقتبس فی تاریخ علماء الاندلس، ج۱، ص۲۸۵، چاپ ابراهیم ابیاری، قاهره ۱۴۱۰/۱۹۸۹.
[۳] ذهبی، ج۱۴، ص۵۶۲.

زُبیدی (متوفی ۳۷۹)
[۴] محمدبن حسن زُبیْدی، طبقات النحوییّن و اللغوییّن، ج۱، ص۲۸۴ـ۲۸۵، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره (۱۹۸۴).
او را ثابت بن عبدالعزیز ذکر کرده است.

ثابت اهل سَرَقُسْطه ( ساراگوسا / ثاراگوثا) بود.
در ۲۱۷ به دنیا آمد و در ۳۱۳ یا ۳۱۴ در همان‌جا درگذشت.
[۵] ابن فرضی، تاریخ علماء الاندلس، ج۱، ص۱۸۴ـ ۱۸۵، چاپ ابراهیم ابیاری، قاهره ۱۴۱۰/۱۹۸۹.
[۶] محمدبن فتوح حمیدی، جذوة المقتبس فی تاریخ علماء الاندلس، ج۱، ص۲۸۶، چاپ ابراهیم ابیاری، قاهره ۱۴۱۰/۱۹۸۹.

ثابت بن حزم در اندلس و مصر و مکه به کسب دانش پرداخت.

برخی استادان وی عبارت بودند از: ابراهیم بن نَصْر سَرَقُسْطی، عبداللّه بن علی بن جارود و احمدبن عمرو بَزّار.
[۷] ابن فرضی، تاریخ علماء الاندلس، ج۱، ص۱۸۴، چاپ ابراهیم ابیاری، قاهره ۱۴۱۰/۱۹۸۹.

ابن فَرحون
[۸] ابن فرحون، الدیباج المُذَهَّب فی معرفة اعیان علماء المَذهَب، ج۱، ص۱۶۸، چاپ مأمون بن محیی الدین جنان، بیروت ۱۴۱۷/ ۱۹۹۶.
او را در طبقه چهارم از طبقات علمای مالکی مذهب معرفی کرده است.

ثابت، علاوه بر حدیث ، با فقه و نحو و لغت و شعر آشنایی کامل داشت و منصب قضای سرقسطه را نیز عهده دار بود.
[۹] ابن فرضی، تاریخ علماء الاندلس، ج۱، ص۱۸۴، چاپ ابراهیم ابیاری، قاهره ۱۴۱۰/۱۹۸۹.
[۱۰] محمدبن فتوح حمیدی، جذوة المقتبس فی تاریخ علماء الاندلس، ج۱، ص۲۸۶، چاپ ابراهیم ابیاری، قاهره ۱۴۱۰/۱۹۸۹.


پسر ثابت، ابومحمد قاسم (متوفی ۳۰۲) نیز اهل علم بود و کتاب الدلائل را در شرح الفاظ حدیث نوشت که با مرگش ناتمام ماند و ثابت آن را تکمیل کرد.
[۱۱] محمدبن حسن زُبیْدی، طبقات النحوییّن و اللغوییّن، ج۱، ص۲۸۴ـ۲۸۵، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره (۱۹۸۴).

این کتاب در واقع تکمله‌ای است بر دو کتاب: یکی غریب الحدیثِ ابوعُبَید قاسم بن سَلاّم (متوفی ۲۲۴) و دیگری کتاب ابن قتیبه دینوری (متوفی ۲۷۶) در اصلاح کتاب غریب الحدیث.
[۱۲] ابن فرضی، تاریخ علماء الاندلس، ج۲، ص۶۰۵، چاپ ابراهیم ابیاری، قاهره ۱۴۱۰/۱۹۸۹.
[۱۳] ذهبی، ج۱۴، ص۵۶۳.

دانشمندان کتاب الدلائل را ستوده‌اند.
[۱۴] ابن فرضی، تاریخ علماء الاندلس، ج۲، ص۶۰۵، چاپ ابراهیم ابیاری، قاهره ۱۴۱۰/۱۹۸۹.
[۱۵] ابن فرحون، الدیباج المُذَهَّب فی معرفة اعیان علماء المَذهَب، ج۱، ص۱۶۸، چاپ مأمون بن محیی الدین جنان، بیروت ۱۴۱۷/ ۱۹۹۶.

چندین نسخه خطی از آن برجای مانده است.
[۱۶] اسماء حمصی، فهرس مخطوطات دارالکتب الظاهریة، ج۱، ص۸۸ ـ۹۰، علوم اللغة العربیة: اللغة، البلاغة، العروض، الصرف، دمشق ۱۳۹۳/۱۹۷۳.
[۱۷] نجم عبدالرحمان خلف، استدراکات علی تاریخ التراث العربی لفؤاد سزگین فی علم الحدیث، ج۱، ص۴۱۰، بیروت ۱۴۲۱/۲۰۰۰.


(۱) ابن فرحون، الدیباج المُذَهَّب فی معرفة اعیان علماء المَذهَب، چاپ مأمون بن محیی الدین جنان، بیروت ۱۴۱۷/ ۱۹۹۶.
(۲) ابن فرضی، تاریخ علماء الاندلس، چاپ ابراهیم ابیاری، قاهره ۱۴۱۰/۱۹۸۹.
(۳) اسماء حمصی، فهرس مخطوطات دارالکتب الظاهریة، علوم اللغة العربیة: اللغة، البلاغة، العروض، الصرف، دمشق ۱۳۹۳/۱۹۷۳.
(۴) محمدبن فتوح حمیدی، جذوة المقتبس فی تاریخ علماء الاندلس، چاپ ابراهیم ابیاری، قاهره ۱۴۱۰/۱۹۸۹.
(۵) نجم عبدالرحمان خلف، استدراکات علی تاریخ التراث العربی لفؤاد سزگین فی علم الحدیث، بیروت ۱۴۲۱/۲۰۰۰.
(۶) ذهبی.
(۷) محمدبن حسن زُبیْدی، طبقات النحوییّن و اللغوییّن، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره (۱۹۸۴)؛

۱. ↑ ابن فرضی، تاریخ علماء الاندلس، ج۱، ص۱۸۴، چاپ ابراهیم ابیاری، قاهره ۱۴۱۰/۱۹۸۹.
۲. ↑ محمدبن فتوح حمیدی، جذوة المقتبس فی تاریخ علماء الاندلس، ج۱، ص۲۸۵، چاپ ابراهیم ابیاری، قاهره ۱۴۱۰/۱۹۸۹.
۳. ↑ ذهبی، ج۱۴، ص۵۶۲.
۴. ↑ محمدبن حسن زُبیْدی، طبقات النحوییّن و اللغوییّن، ج۱، ص۲۸۴ـ۲۸۵، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره (۱۹۸۴).
۵. ↑ ابن فرضی، تاریخ علماء الاندلس، ج۱، ص۱۸۴ـ ۱۸۵، چاپ ابراهیم ابیاری، قاهره ۱۴۱۰/۱۹۸۹.
۶. ↑ محمدبن فتوح حمیدی، جذوة المقتبس فی تاریخ علماء الاندلس، ج۱، ص۲۸۶، چاپ ابراهیم ابیاری، قاهره ۱۴۱۰/۱۹۸۹.
۷. ↑ ابن فرضی، تاریخ علماء الاندلس، ج۱، ص۱۸۴، چاپ ابراهیم ابیاری، قاهره ۱۴۱۰/۱۹۸۹.
۸. ↑ ابن فرحون، الدیباج المُذَهَّب فی معرفة اعیان علماء المَذهَب، ج۱، ص۱۶۸، چاپ مأمون بن محیی الدین جنان، بیروت ۱۴۱۷/ ۱۹۹۶.
۹. ↑ ابن فرضی، تاریخ علماء الاندلس، ج۱، ص۱۸۴، چاپ ابراهیم ابیاری، قاهره ۱۴۱۰/۱۹۸۹.
۱۰. ↑ محمدبن فتوح حمیدی، جذوة المقتبس فی تاریخ علماء الاندلس، ج۱، ص۲۸۶، چاپ ابراهیم ابیاری، قاهره ۱۴۱۰/۱۹۸۹.
۱۱. ↑ محمدبن حسن زُبیْدی، طبقات النحوییّن و اللغوییّن، ج۱، ص۲۸۴ـ۲۸۵، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره (۱۹۸۴).
۱۲. ↑ ابن فرضی، تاریخ علماء الاندلس، ج۲، ص۶۰۵، چاپ ابراهیم ابیاری، قاهره ۱۴۱۰/۱۹۸۹.
۱۳. ↑ ذهبی، ج۱۴، ص۵۶۳.
۱۴. ↑ ابن فرضی، تاریخ علماء الاندلس، ج۲، ص۶۰۵، چاپ ابراهیم ابیاری، قاهره ۱۴۱۰/۱۹۸۹.
۱۵. ↑ ابن فرحون، الدیباج المُذَهَّب فی معرفة اعیان علماء المَذهَب، ج۱، ص۱۶۸، چاپ مأمون بن محیی الدین جنان، بیروت ۱۴۱۷/ ۱۹۹۶.
۱۶. ↑ اسماء حمصی، فهرس مخطوطات دارالکتب الظاهریة، ج۱، ص۸۸ ـ۹۰، علوم اللغة العربیة: اللغة، البلاغة، العروض، الصرف، دمشق ۱۳۹۳/۱۹۷۳.
۱۷. ↑ نجم عبدالرحمان خلف، استدراکات علی تاریخ التراث العربی لفؤاد سزگین فی علم الحدیث، ج۱، ص۴۱۰، بیروت ۱۴۲۱/۲۰۰۰.


دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «ثابت بن حزم»، شماره۴۲۰۷.    


رده‌های این صفحه : تراجم | درگذشتگان سال 312 (قمری) | محدثان اهل‌سنت قرن 3 (قمری) | محدثان اهل‌سنت قرن 4 (قمری)
جعبه ابزار