تَمْتَرُنَّ (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
تَمْتَرُنَّ:
(فَلَا تَمْتَرُنَّ) تَمْتَرُنَّ: از باب افتعال (امتراء) به معنی «شک‌پذیری و دودل شدن و شبهه افکندن» است و
آیه در مورد قطعی بودن قیام
قیامت و نزدیکی وقوع آن است، می‌گوید: «و هرگز شک و تردید از ناحیۀ آن به خود راه ندهید»
در
آیه ۵۰ سوره دخان می‌خوانیم:
شما گروه ناشناسی هستید، آنها با صراحت در پاسخ
لوط گفتند:
(اِنَّ هَذَا مَا کُنتُم بِهِ تَمْتَرُونَ) «ما همان‌چیزی را برای تو آورده‌ایم که آنها (
کافران) در آن تردید داشتند.»
در دو آیۀ فوق
«تمترون» و
«یمترون» از باب افتعال (امتراء) به معنی «شک و تردید» است.
به موردی از کاربرد «تَمْتَرُنَّ» در
قرآن، اشاره می‌شود:
(وَ إِنَّهُ لَعِلْمٌ لِّلسَّاعَةِ فَلَا تَمْتَرُنَّ بِهَا وَ اتَّبِعُونِ هَذَا صِرَاطٌ مُّسْتَقِيمٌ) (و او سبب آگاهى و نشانه‌اى بر روز قيامت است. (زيرا نزول
عیسی گواه نزديكى رستاخيز است)؛ هرگز در قيامت ترديد نكنيد؛ و از من پيروى كنيد كه اين راه مستقيم است.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید:
ضمير در «انه» به عيسى (علیه‌السلام) برمى‌گردد، و مراد از اينكه مى‌فرمايد عيسى علم به قيامت است اين است كه وسيله علم به قيامت است. و معناى آيه اين است عيسى وسيله‌اى است كه با آن مى‌توان به قيامت علم يافت، براى اينكه هم خودش بدون پدر خلق شده، و هم اينكه مرده را زنده مى‌كند، پس براى
خدا كارى ندارد كه قيامت را بپا كند و موجودات مرده را زنده كند، پس ديگر در مساله
معاد شك نكنيد، و به هيچ وجه ترديد نداشته باشيد. بعضى ديگر در معناى جمله عيسى علم به قيامت است گفته‌اند: مراد اين است كه آن جناب يكى از دليل‌هاى نزديك شدن قيامت است، كه قبل از قيامت به زمين نازل مى‌شود، و مردم از آمدنش مى‌فهمند كه قيامت نزديك شده است.
بعضى ديگر گفته‌اند: اصلاً ضمير انه به
قرآن برمى‌گردد، و معناى اينكه قرآن علم به قيامت است، اين است كه آخرين كتابى است كه از آسمان نازل مى‌شود، و با نزولش همه مى‌فهمند كه تا قيامت ديگر كتابى نازل نمى‌شود.
ليكن اين دو وجه نمى‌تواند تفريع و نتيجه‌گيرى
(فَلا تَمْتَرُنَّ بِها) را آن طور كه بايد توجيه كند.
(اِنَّ هَذَا مَا کُنتُم بِهِ تَمْتَرُونَ)(اين همان چيزى است كه پيوسته در آن ترديد مى‌كرديد.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید:
كلمه
تمترون جمع مضارع حاضر از مصدر امتراء است كه به معناى شك و ترديد است، و اين آيه شريفه هم تتمه گفتار
ملائکه به گناه‌پيشگان است، كه در آن،
عذاب آنها را تاكيد و خطاكارى و لغزش آنها در دنيا را اعلام مى‌دارد، چون در دنيا در چيزى شك و ترديد كردند كه امروز آن را با تمام وجود خود لمس مى‌كنند، و به همين جهت از تحمل عذاب تعبير كرد به چشيدن، چون وقتى بخواهند بگويند درک من نسبت به آن درد و يا آن لذت دركى تام و تمام بود، مى‌گويند من آن درد را چشيدم، يا من آن لذت را چشيدم.
ممكن هم هست آيه شريفه استيناف و كلامى نو از خداى تعالى باشد، كه بعد از ذكر حال
کفار در قيامت ايشان را با آن مخاطب مى‌سازد. و چه بسا جمله
(كُنْتُمْ بِهِ تَمْتَرُونَ) مؤيد اين احتمال باشد، براى اينكه خطاب‌هاى سابق همه به صورت مفرد بود و در خصوص اين آيه خطاب به صيغه
جمع است.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «زخرف»، ج۴، ص۲۸۳.
