توبه و رحمت خدا (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
از آثار
توبه که در
آیات قرآن به آن اشاره شده، «رحمت خدا» است.
توبه، زمينه‌سازِ برخوردارى
انسان از
رحمت الهی:
۱. «فَتَلَقّى ءادَمُ مِن رَبّهِ كَلِمتٍ فَتابَ عَلَيهِ انَّهُ هُوَ
التَّوّابُ الرَّحيم؛
سپس
آدم از پروردگارش کلماتی دریافت داشت؛ (و با آنها توبه کرد.) و خداوند توبه او را پذیرفت؛ چرا که خداوند توبه‌پذیر و مهربان است.»
جملات ذیل این قبیل آیات، در مقام تعلیل برای صدر آنهاست و برداشت بر این اساس صورت گرفته است.
۲. «واذ قالَ موسى لِقَومِهِ يقَومِ ... فَتوبوا الى بارِكُم ... انَّهُ هُوَ
التَّوّابُ الرَّحيم؛
و زمانی را که
موسی به قوم خود گفت: ای قوم من! ... پس توبه کنید؛ و به سوی خالق خود باز گردید! ... زیرا که او توبه‌پذیر و رحیم است.»
۳. «الَّا الَّذينَ تابوا واصلَحوا وبَيَّنوا فَاولكَ اتوبُ عَلَيهِم وانَا
التَّوّابُ الرَّحيم؛
مگر آنها که توبه و بازگشت کردند، و (اعمال بد خود را، با اعمال نیک،)
اصلاح نمودند، (و آنچه را
کتمان کرده بودند؛ آشکار ساختند؛) من توبه آنها را می‌پذیرم؛ که من توّاب و رحیمم.»
۴. «الَّا الَّذينَ تابوا مِن‌بَعدِ ذلِكَ واصلَحوا فَانَّ اللَّهَ غَفورٌ رَحيم؛
مگر کسانی که پس از آن، توبه کنند و اصلاح نمایند؛ (و در مقام جبران گناهان گذشته برآیند، که توبه آنها پذیرفته خواهد شد؛) زیرا خداوند، آمرزنده و بخشنده است.»
۵. «... فَان تَابا واصلَحا ... انَّ اللَّهَ كَانَ تَوّابًا رَحيما؛
... و اگر توبه کنند، و (خود را) اصلاح نمایند، (و به جبران گذشته بپردازند،) ... زیرا خداوند، توبه‌پذیر و مهربان است.»
۶. «وما ارسَلنا مِن رَسولٍ الّا لِيُطاعَ بِاذنِ اللَّهِ ولَو انَّهُم اذ ظَلَموا انفُسَهُم جاءوكَ فَاستَغفَروا اللَّهَ واستَغفَرَ لَهُمُ الرَّسولُ لَوَجَدوا اللَّهَ تَوّابًا رَحيما؛
ما هیچ پیامبری را نفرستادیم مگر برای این که به فرمان خدا، از وی
اطاعت شود. و اگر این مخالفان، هنگامی که به خود
ستم می‌کردند (و فرمانهای خدا را زیر پا می‌گذاردند)، به نزد تو می‌آمدند؛ و از خدا طلب
آمرزش می‌کردند؛ و پیامبر هم برای آنها
استغفار می‌کرد؛ خدا را توبه پذیر و مهربان می‌یافتند.»
۷. «الَّا الَّذينَ تابوا مِن قَبلِ ان تَقدِروا عَلَيهِم فَاعلَموا انَّ اللَّهَ غَفورٌ رَحيم؛
مگر آنها که پیش از دست یافتن شما بر آنان، توبه کنند؛ پس بدانید (خدا توبه آنها را می‌پذیرد؛) خداوند آمرزنده و مهربان است.»
۸. «فَمَن تابَ مِن بَعدِ ظُلمِهِ واصلَحَ ... انَّ اللَّهَ غَفورٌ رَحيم؛
اما آن کس که پس از ستم کردن، توبه و جبران نماید، ... خداوند، آمرزنده و مهربان است.»
۹. «افَلا يَتوبونَ الَى اللَّهِ ... واللَّهُ غَفورٌ رَحيم؛
آیا به سوی خدا بازنمی‌گردند، ... (در حالی که) خداوند آمرزنده مهربان است.»
۱۰. «... مَن عَمِلَ مِنكُم سوءًا بِجَهلَةٍ ثُمَّ تابَ مِن بَعدِهِ ... فَانَّهُ غَفورٌ رَحيم؛
... هر کس از شما کار بدی از روی
نادانی کند، سپس توبه نماید،... (مشمول رحمت خدا می‌شود چرا که) او آمرزنده مهربان است.»
۱۱. «والَّذينَ عَمِلُوا السَّيّاتِ ثُمَّ تابوا مِن بَعدِها وءامَنوا انَّ رَبَّكَ مِن بَعدِها غَفورٌ رَحيم؛
و آنها که
گناه کردند، و بعد از آن توبه نمودند و
ایمان آوردند، (امید
عفو او را دارند؛ زیرا) پروردگار تو، در پی این کار، آمرزنده و مهربان است.»
۱۲. «... فَان تَابوا واقَاموا الصَّلوةَ وءاتَوُا الزَّكوةَ فَخَلّوا سَبيلَهُم انَّ اللَّهَ غَفورٌ رَحيم؛
... هرگاه توبه کنند، و
نماز را برپا دارند، و
زکات را بپردازند، آنها را رها سازید؛ زیرا خداوند آمرزنده و مهربان است!»
۱۳. «ثُمَّ يَتوبُ اللَّهُ مِن بَعدِ ذلِكَ عَلى مَن يَشاءُ واللَّهُ غَفورٌ رَحيم؛
سپس خداوند -بعد از آن- توبه هر کس را بخواهد (و شایسته بداند)، می‌پذیرد؛ و خداوند آمرزنده و مهربان است.»
۱۴. «وءاخَرونَ اعتَرَفوا بِذُنوبِهِم خَلَطوا عَمَلًا صلِحًا وءاخَرَ سَيّئًا عَسَى اللَّهُ ان يَتوبَ عَلَيهِم انَّ اللَّهَ غَفورٌ رَحيم؛
و گروهی دیگر، به گناهان خود
اعتراف کردند؛ و کار خوب و بد را به هم آمیختند؛ امید می‌رود که خداوند توبه آنها را بپذیرد؛ به
یقین، خداوند آمرزنده و مهربان است!»
۱۵. «الَم يَعلَموا انَّ اللَّهَ هُوَ يَقبَلُ
التَّوبَةَ عَن
عِبادِهِ ويأخُذُ الصَّدَقتِ وانَّ اللَّهَ هُوَ
التَّوّابُ الرَّحيم؛
آیا نمی‌دانستند که فقط خداوند توبه را از بندگانش می‌پذیرد، و صدقات را می‌گیرد، و خداوند توبه‌پذیر و مهربان است؟!»
۱۶. «لَقَد تابَ اللَّهُ عَلَى النَّبِىّ والمُهجِرينَ والانصارِ الَّذينَ اتَّبَعوهُ فى ساعَةِ العُسرَةِ مِن بَعدِ ما كادَ يَزيغُ قُلوبُ فَريقٍ مِنهُم ثُمَّ تابَ عَلَيهِم انَّهُ بِهِم رَءوفٌ رَحيم؛
مسلما خداوند
رحمت خود را شامل حال
پیامبر و
مهاجران و
انصار، که در زمان عسرت و شدت (در
جنگ تبوک) از او پیروی کردند، نمود؛ بعد از آنکه نزدیک بود دلهای گروهی از آنها، از
حق منحرف شود (و از میدان
جنگ بازگردند)؛ سپس خدا توبه آنها را پذیرفت، که او نسبت به آنان مهربان و رحیم است!»
۱۷. «وعَلَى الثَّلثَةِ الَّذينَ خُلّفوا ... ثُمَّ تابَ عَلَيهِم لِيَتوبوا انَّ اللَّهَ هُوَ
التَّوّابُ الرَّحيم؛
(همچنین) آن سه نفر که (از شرکت در جنگ تبوک) تخلف جستند، (و
مسلمانان با آنان قطع رابطه نمودند،) تا آن حد که
زمین با همه وسعتش بر آنها تنگ شد؛ (حتی) در وجود خویش، جایی برای خود نمی‌یافتند؛ (در آن هنگام) دانستند پناهگاهی از خدا جز بسوی او نیست؛ سپس خدا رحمتش را شامل حال آنها نمود، (و به آنان توفیق داد) تا توبه کنند؛ خداوند بسیار توبه پذیر و مهربان است!»
۱۸. «واستَغفِروا رَبَّكُم ثُمَّ توبوا الَيهِ انَّ رَبّى رَحيمٌ وَدود؛
از پروردگار خود، آمرزش بطلبيد؛ و به سوى او بازگرديد؛ كه پروردگارم مهربان و دوستدار بندگان توبه‌كار است.»
۱۹. «ثُمَّ انَّ رَبَّكَ لِلَّذينَ عَمِلوا السّوءَ بِجَهلَةٍ ثُمَّ تابوا مِن بَعدِ ذلِكَ ... انَّ رَبَّكَ مِن بَعدِها ...؛
امّا پروردگارت نسبت به آنها كه از روى جهالت، كار بدى انجام داده‌اند، سپس توبه كرده و در مقام جبران و اصلاح برآمده‌اند، پروردگارت بعد از آن آمرزنده و مهربان است.»
۲۰. «الَّا الَّذينَ تابوا مِن بَعدِ ذلِكَ ... فَانَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحيم؛
مگر كسانى كه بعد از آن توبه كنند ... زيرا خداوند آمرزنده و مهربان است.»
۲۱. «الّا مَن تابَ ... وكانَ اللَّهُ غَفُورًا رَحيما؛
مگر كسانى كه توبه كنند ... و خداوند همواره آمرزنده و مهربان بوده است.»
۲۲. «الّا مَن ظَلَمَ ثُمَّ بَدَّلَ حُسنًا بَعدَ سوءٍ فَانّى غَفورٌ رَحيم؛
مگر كسى كه ستم كرده؛ سپس بدى را به نيكى تبديل نموده، كه توبه او را مى‌پذيرم زيرا منم آمرزنده مهربان.» منظور از «بدل حسنا» توبه است.
۲۳. «قالَ رَبّ انّى ظَلَمتُ نَفسى فَاغفِر لى ... انَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحيم؛
سپس عرضه داشت: پروردگارا! من به خويشتن
ستم كردم؛ مرا بيامرز. ... كه او آمرزنده مهربان است.»
آثار توبه (قرآن).
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۹، ص۷۲، برگرفته از مقاله «آثار توبه (رحمت خدا)».
