تنبیه‌الغافلین و تذکیرالعاقلین (زین‌الدین جبعی)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
تنبیه الغافلین و تذکیر العاقلین تالیف فقیه متبحر، فاضل ادیب، شیخ علی بن محمد بن حسن بن زین الدین جبعی عاملی نوادۀ
شهید ثانی و صاحب
الدر المنثور رسالۀ
تنبیه الغافلین و تذکیر العاقلین از جمله رساله‌هایی است که در
حرمت مطلق
غنا نوشته شده است. این رساله، پیش از این چاپ نشده است.
این اثر مشتمل بر استدلال فقهی مفصلی است بر
حرمت هر آنچه عرفا غنا،
طرب انگیز و همراه با ترجیع باشد.
مؤلف در این رساله صرف ترجیع را در حرمت کافی نمی‌داند بلکه می‌گوید: صوت مرجعی که
مطرب نیز باشد
حرام است.
وی ضمن رد دلالت یا سند روایاتی که از آنها توهم حلیت غنا در
قرآن شده، با استناد به آیات و روایات، غنا را در قرائت قرآن حرام دانسته می‌فرماید: «اگر در خواندن قرآن غنا حرام باشد در غیر
قرآن به طریق اولی حرام است البته این حرمت با حسن
ترجیع و رعایت الحان عرب و حزن و نغمه در قرائت قرآن منافات ندارد».
لبۀ تیز حملات مؤلف متوجه شخص خاصی است که از وی نامی نمی‌برد ولی مرحوم خوانساری در
روضات الجنات و برخی دیگر، وی را صاحب
کفایة الاحکام مرحوم
محمد باقر سبزواری می‌دانند، وی می‌نویسد: رسالۀ شیخ علی که در رد مرحوم سبزواری نوشته شده نزد ما موجود است. او در این رساله، غنا را در همۀ موارد حرام می‌داند و می‌گوید: غنا از امور لهوی و لذات نفسانی است و فی نفسه قبیح است و تنها نزد پیروان هوی و هوس محبوب است...
صاحب روضات الجنات سپس مواردی از قدح و تعریض وی را به محقق سبزواری نقل می‌کند. پس از آن می‌گوید:
لکن الانصاف انه ما انصف فی حق مثل هذا الرجل الفقیه و الرکن الوجیه...
از این اثر دو نسخه خطی در کتابخانۀ مرحوم آیة الله نجفی مرعشی طاب ثراه ضمن مجموعه ۶۱۸۵ و ۴۰۳۳ موجود است، یکی از این دو در زمان حیات مؤلف نوشته شده و حاشیۀ «منه مد ظله» دارد و تاریخ کتابت آن ۱۰۸۶ قمری است.
چون این نسخه بد خط و ناخوانا بود استنساخ رساله از روی نسخۀ دیگری، که تاریخ کتابتش ۱۲۸۴ است، صورت گرفت سپس با نسخۀ قبلی و نسخه‌ای از کتابخانۀ دانشگاه تهران (میکروفیلم شماره ۱/ ۳۶۵۳، فهرست میکرو فیلمها، ج۲، ص۲۱۲- ۲۱۳) مقابله، و نسخه بدلها و بعضی از حواشی آن در پانوشت آورده شد و موارد حذف با سه نقطه مشخص گردید.
نرم افزار جامع فقه اهل بیت، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور).
