تلازم دلالت التزامی و مطابقی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
تلازم دلالت التزامی و مطابقی یکی از
اصطلاحات به‌کار رفته در
علم منطق بوده و به معنای انتقال از
دلالت التزامی به
دلالت مطابقی و برعکس است.
در
کیفیت رابطه میان
دلالات سه‌گانه لفظ بر معنا اختلاف است. از یک سو، همه منطقی‌ها معتقدند هر گاه
دلالت تضمن یا التزام تحقق یابد،
دلالت مطابقه نیز موجود است، زیرا
دلالت بر جزء معنا یا خارج لازم معنا، فرع وجود خود معنا و
دلالت بر آن است، اما از سوی دیگر، جمهور منطقی‌ها بر این باورند که بین
دلالت التزامی و
تضمنی ملازمه‌ای نیست و همچنین هرجا
دلالت مطابقی باشد، لازم نیست
دلالت التزامی یا
تضمنی نیز باشد؛
مانند:
۱.
بسایط، مثل
دلالت لفظ
الله بر ذات باری تعالی که
دلالت مطابقی است و چون ذات باری از بسایط است و جزء ندارد، پس
دلالت تضمنی برای لفظ الله وجود ندارد.
۲. ماهیاتی که در فهم شنونده لازم بَیِّن به معنای اخص ندارند، زیرا این لزوم، لزوم ذهنی است و ممکن است -هر چند در خارج چنین لزومی باشد- در
ذهن شنونده چنین لزومی یافت نشود.
در مقابل جمهور منطقیان، بعضی چون
فخر رازی معتقدند میان
دلالت مطابقی و التزامی رابطه تلازمی برقرار است و از هریک می‌توان به دیگری دست یافت.
در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:
• قطب‌الدین رازی، محمد بن محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه.
• مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد.
•
حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید.
پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «تلازم دلالت التزامی و مطابقی»، تاریخ بازیابی۱۳۹۵/۱۲/۱۰.
