• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

تقی‌الدین محمد شوشتری

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


تَقیُّ‌الدّینِ محمد شوشْتَری، (زنده در ۱۰۳۵ق/۱۶۲۶م)، ادیب، مترجم و شاعر ایرانی در دربار اکبرشاه (حک‌ ۹۶۳-۱۰۱۴ق/ ۱۵۵۶-۱۶۰۵م) و فرزند او، جهانگیر (۱۰۱۴-۱۰۳۷ق/۱۶۰۵-۱۶۲۸م) بود.


تقی‌الدین در ارجان به دنیا آمد. نام وی در منابع گوناگون، به صورت‌های مختلف ضبط شده است، از جمله: ملاتقی‌الدین شستری، تقی شوشتری، تقیای شوشتری، تقیا مورخ خانی شوشتری و غیوری شوشتری
[۱] ثروتیان، بهروز، مولانا تقی‌الدین محمد ارجانی شوشتری، ج۱، ص۴۶، مقدمه بر جاویدان خرد (نک‌ : هم‌، تقی‌الدین شوشتری).
«غیوری» تخلص شعری اوست
[۲] نهاوندی، عبدالباقی، مآثر رحیمی، ج۳، ص۶۷۹، به کوشش محمدهدایت حسین، کلکته، ۱۹۳۱م.
[۳] سرخوش، محمدافضل، کلمات الشعراء، ج۱، ص۳۴، به کوشش صادق علی دلاوری، لاهور، ۱۹۴۲م.


تقی‌الدین از ارجان، راهی شیراز شد. این مهاجرت، محتملاً در دورۀ جوانـی او صورت گـرفته است. وی در این شهر، از محضر میرزاجان شیرازی (د ۹۹۴ق) و تقـی‌الدین محمد مشهور به «نسّابه» (د ۱۰۱۶ق)، بهره‌ها اندوخت، به مباحثه و مناظرۀ علمـی مشغول شد و سرانجـام، به مقام «مولویت» رسید.
[۴] اوحدی بلیانی، محمد، عرفات العاشقین، ج۱، ص۲۳۴، نسخۀ خطی کتابخانۀ ملی ملک، شم‌ ۵۳۲۴.
[۵] نهاوندی، عبدالباقی، مآثر رحیمی، ج۳، ص۶۸۰، به کوشش محمدهدایت حسین، کلکته، ۱۹۳۱م.
[۶] ثروتیان، بهروز، مولانا تقی‌الدین محمد ارجانی شوشتری، ج۱، ص۴۵، مقدمه بر جاویدان خرد (نک‌ : هم‌، تقی‌الدین شوشتری).
[۷] ثروتیان، بهروز، مولانا تقی‌الدین محمد ارجانی شوشتری، ج۱، ص۴۸، مقدمه بر جاویدان خرد (نک‌ : هم‌، تقی‌الدین شوشتری).
اوحدی
[۸] اوحدی بلیانی، محمد، عرفات العاشقین، ج۱، ص۲۳۴، نسخۀ خطی کتابخانۀ ملی ملک، شم‌ ۵۳۲۴.
تصریح می‌کند که او را در ۹۹۶ق/۱۵۸۸م، در شیراز دیده است.

تقی‌الدین شوشتری در زمان اکبرشاه، از شیراز راهی هند شد. نخست به دستگاه عبدالرحیم‌خان خانان (د ۱۰۳۲ق/۱۶۲۳م) پیوست و تحت حمایت او، دو اثرِ آداب العرب و الفرس از ابوعلی مسکویه و سراج الملوک از ابوبکر طرطوسی را از عربی به فارسی ترجمه کرد
[۹] Hadi، N، Dictionary of Indo-Persian Literature، Delhi، ۱۹۹۵، p۵۹۲.
سپس به دربار اکبرشاه راه یافت. به گفته بدائونی، وی در ۱۰۰۴ق، در دربار اکبرشاه مشغول به نثر درآوردن شاهنامه بوده است،
[۱۰] بدائونی، عبدالقادر، منتخب‌ التواریخ، ج۲، ص۴۰۴، به کوشش احمدعلی صاحب، کلکته، ۱۸۶۹م.
[۱۱] بدائونی، عبدالقادر، منتخب‌التواریخ، ج۳، ص۲۰۶، به کوشش احمدعلی صاحب، کلکته، ۱۸۶۹م.
[۱۲] منزوی، فهرستواره کتابهای فارسی، ج۲، ص۹۹۶-۹۹۷، تهران، ۱۳۸۱ش.
اما ظاهراً موفق به اتمام آن نشد،
[۱۳] علی‌ حسن‌خان، صبح گلشن، ج۱، ص۸۸، کلکته، ۱۲۹۵ق.
ولی بدائونی بر آن است که تقی‌الدین شوشتری در منثور ساختن شاهنامه «قماش را به پلاس و ریسمان را به پنبه» مبدل کرده است
[۱۴] بدائونی، عبدالقادر، منتخب‌ التواریخ، ج۳، ص۲۰۶، به کوشش احمدعلی صاحب، کلکته، ۱۸۶۹م.
هرچند نظر بدائونی می‌تواند ریشه در حسادت او نسبت به نزدیکان اکبرشاه داشته باشد.
[۱۵] ثروتیان، بهروز، مولانا تقی‌الدین محمد ارجانی شوشتری، ج۱، ص۴۷، مقدمه بر جاویدان خرد (نک‌ : هم‌، تقی‌الدین شوشتری).


تقی‌الدین شوشتری سپس به دربار جهانگیر راه یافت، این موضوع می‌تواند پس از مرگ اکبر (۱۰۱۴ق) صورت گرفته باشد. او در دربار جهانگیر با کسانی مانند شکیبی اصفهانی (د ۱۰۲۳ق/ ۱۶۱۴م) که احتمالاً با او در محضر تقی‌الدین محمد نسّابه، در شیراز همدرس بود،
[۱۶] گلچین‌معانی، احمد، کاروان هند، ج۱، ص۶۴۱، مشهد، ۱۳۶۹ش.
همنشین و هم‌بحث شد
[۱۷] نهاوندی، عبدالباقی، مآثر رحیمی، ج۳، ص۶۸۰، به کوشش محمدهدایت حسین، کلکته، ۱۹۳۱م.
او کتاب جاویدان خرد را که در سده‌های پیشین، توسط ابوعلی مسکویه از پهلوی به عربی ترجمه شده بود، به فارسی برگرداند
[۱۸] منزوی، فهرستواره کتابهای فارسی، ج۶، ص۲۷۰-۲۷۱، تهران، ۱۳۸۱ش.
[۱۹] منزوی، فهرستواره کتابهای فارسی، ج۶، ص۴۱۳، تهران، ۱۳۸۱ش.
و سپس آن را به جهانگیر اهدا کرد
[۲۰] نک‌ :تقی‌الدین شوشتری، محمد، مقدمه ترجمه جاویدان خرد ابوعلی مسکویه، ص۴-۵.
تقی‌الدین در دربار جهانگیر به مناصب جدیدی دست یافت، از جمله: در ۱۰۱۶ق/۱۶۰۷م، لقب «مورخ خانی» را از پادشاه دریافت کرد
[۲۱] گلچین‌معانی، احمد، ج۱، ص۲۵۱، به نقل از جهانگیر، کاروان هند، مشهد، ۱۳۶۹ش.
و سرانجام صدارت جهانگیر را برعهده گرفت. عبدالباقی نهاوندی
[۲۲] نهاوندی، عبدالباقی، مآثر رحیمی، ج۳، ص۶۸۲، به کوشش محمدهدایت حسین، کلکته، ۱۹۳۱م.
وی را در ۱۰۲۴ق در منصب صدارت دیده است.
هرچند برخی از رفتارهای نسنجیده تقی‌الدین‌، موقعیت او را‌ به‌طور مکرر، متزلزل می‌ساخت،
[۲۳] اوحدی بلیانی، محمد، عرفات العاشقین، ج۱، ص۲۳۴، نسخۀ خطی کتابخانۀ ملی ملک، شم‌ ۵۳۲۴.
[۲۴] واله داغستانی، علیقلی، ریاض الشعرا، ج۱، ص۴۳۵، به کوشش محسن ناجی نصرآبادی، تهران، ۱۳۸۴ش.
با این همه، تا پایان عمر در دربار جهانگیر به سر برد.

اوحدی
[۲۵] اوحدی بلیانی، محمد، عرفات العاشقین، ج۱، ص۲۳۴، نسخۀ خطی کتابخانۀ ملی ملک، شم‌ ۵۳۲۴.
مرگ او را در ۱۰۲۵ق/۱۶۱۶م می‌داند، ولی با توجه به این‌که ترجمه جاویدان خرد در میانه سال‌های ۱۰۳۱ تا ۱۰۳۵ق صورت گرفته است
[۲۶] ثروتیان، بهروز، مولانا تقی‌الدین محمد ارجانی شوشتری، ج۱، ص۵۴، مقدمه بر جاویدان خرد (نک‌ : هم‌، تقی‌الدین شوشتری).
می‌توان نتیجه گرفت که در این سال‌ها زنده بوده است، به هر تقدیر تقی‌الدین شوشتری در اجمیر درگذشت و در مقبره معین‌الدین چشتی به خاک سپرده شد.
[۲۷] ثروتیان، بهروز، مولانا تقی‌الدین محمد ارجانی شوشتری، ج۱، ص۴۹، مقدمه بر جاویدان خرد (نک‌ : هم‌، تقی‌الدین شوشتری).
[۲۸] گلچین‌معانی، احمد، کاروان هند، ج۱، ص۲۵۱، مشهد، ۱۳۶۹ش.


بسیاری از تذکره‌نویسان به مراتب علمی تقی‌الدین شوشتری و حافظه قوی او اشاره کرده‌اند.
[۲۹] اوحدی بلیانی، محمد، عرفات العاشقین، ج۱، ص۲۳۴، نسخۀ خطی کتابخانۀ ملی ملک، شم‌ ۵۳۲۴.
[۳۰] حسنی طالبی، عبدالحی بن فخرالدین، نزهة الخواطر، ج۵، ص۵۰۹.    
[۳۱] احمد، نظام‌الدین، طبقات اکبری، ج۲، ص۵۱۳، کلکته، ۱۹۳۵م.
[۳۲] گلچین‌معانی، احمد، ج۱، ص۲۵۱، کاروان هند، به نقل از تقی‌الدین کاشی، مشهد، ۱۳۶۹ش.
او طبع شعر داشت
[۳۳] بدائونی، عبدالقادر، منتخب‌ التواریخ، ج۳، ص۲۰۶، به کوشش احمدعلی صاحب، کلکته، ۱۸۶۹م.
ولی تنها یک قصیدۀ ۳۵ بیتی در مدح خان خانان، و سروده‌هایی پراکنده از وی باقی‌مانده است.
[۳۴] نهاوندی، عبدالباقی، مآثر رحیمی، ج۳، ص۶۸۲-۶۸۳، به کوشش محمدهدایت حسین، کلکته، ۱۹۳۱م.
[۳۵] احمد، نظام‌الدین، طبقات اکبری، ج۲، ص۵۱۳، کلکته، ۱۹۳۵م.
[۳۶] بدائونی، عبدالقادر، منتخب‌ التواریخ، ج۳، ص۲۰۶، به کوشش احمدعلی صاحب، کلکته، ۱۸۶۹م.
[۳۷] رازی امین، احمد، هفت اقلیم، ج۱، ص۲۶۳، به کوشش جواد فاضل، تهران، ۱۳۴۰ش.

وی افزون بر ترجمه کتاب‌های آداب العرب و الفرس، سراج الملوک، جاویدان خرد
[۳۸] بدائونی، عبدالقادر، منتخب‌ التواریخ، ج۳، ص۲۰۶، به کوشش احمدعلی صاحب، کلکته، ۱۸۶۹م.
[۳۹] منزوی، فهرستواره کتاب‌های فارسی، ج۱، ص۲۷۰-۲۷۱، تهران، ۱۳۸۱ش.
[۴۰] منزوی، فهرستواره کتاب‌های فارسی، ج۱، ص۴۱۳، تهران، ۱۳۸۱ش.
[۴۱] Hadi، N، Dictionary of Indo-Persian Literature، Delhi، ۱۹۹۵ p۵۹۲
و شاهنامه منثور فردوسی که آقا بزرگ
[۴۲] آقا بزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۹، ص۱۷۴.    
آن را «نثر شاهنامه» می‌نامد، دو اثر دیگر به نام‌های شرح رباعیات جهانگیر و رساله‌ای در علم هیئت نیز تألیف کرده است،
[۴۳] منزوی، فهرستواره کتاب‌های فارسی، ج۲، ص۹۹۶-۹۹۷، تهران، ۱۳۸۱ش.
[۴۴] آقا بزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲۴، ص۵۲.    
[۴۵] ثروتیان، بهروز، مولانا تقی‌الدین محمد ارجانی شوشتری، ج۱، ص۴۵-۴۶، مقدمه بر جاویدان خرد (نک‌ : هم‌، تقی‌الدین شوشتری).
[۴۶] ثروتیان، بهروز، مولانا تقی‌الدین محمد ارجانی شوشتری، ج۱، ص۴۸، مقدمه بر جاویدان خرد (نک‌ : هم‌، تقی‌الدین شوشتری).
از این میان، تنها ترجمه جاویدان خرد در دست است.
تقی‌الدین شوشتری در ترجمه جاویدان خرد، بیش از یک نسخه در دست داشته است
[۴۷] ثروتیان، بهروز، مولانا تقی‌الدین محمد ارجانی شوشتری، ج۱، ص۵۷، مقدمه بر جاویدان خرد (نک‌ : هم‌، تقی‌الدین شوشتری).
او در کار ترجمه کوشیده است تا ضمن رعایت امانت، در برگردان عبارات عربی، دقت‌نظر، سادگی و فصاحت را نیز لحاظ کند،
[۴۸] ثروتیان، بهروز، مولانا تقی‌الدین محمد ارجانی شوشتری، ج۱، ص۵۶، مقدمه بر جاویدان خرد (نک‌ : هم‌، تقی‌الدین شوشتری).
وی دقت‌نظر را گاه از حد معمول در گذرانیده، و به تفسیر کلمه و یا جمله‌ای عربی در چند سطر و یا چند صفحه مبادرت ورزیده و یا کلمه‌ای را در چند وجه ترجمه کرده است
[۴۹] ثروتیان، بهروز، مولانا تقی‌الدین محمد ارجانی شوشتری، ج۱، ص۵۹-۶۰، مقدمه بر جاویدان خرد (نک‌ : هم‌، تقی‌الدین شوشتری).
با این‌همه، در ترجمه ضرب‌المثل‌های عربی توفیق چندانی نیافته، و گاهی دچار «عدم رعایت ترتیب منطقی جمله‌های فارسی» شده است، چنان‌که فهم ضرب‌المثل‌های عربی از ترجمه فارسی آن‌ها آسان‌تر می‌نماید.
[۵۰] ثروتیان، بهروز، مولانا تقی‌الدین محمد ارجانی شوشتری، ج۱، ص۵۸-۵۹، مقدمه بر جاویدان خرد (نک‌ : هم‌، تقی‌الدین شوشتری).

از ترجمه جاویدان خرد، دست‌نویس‌های چندی باقی‌مانده است
[۵۱] منزوی، خطی، ج۲، ص۱۵۸۸-۱۵۸۹.
این اثر در ۱۳۵۵ش در تهران به چاپ رسید.

(۱) آقابزرگ، الذریعة.
(۲) احمد، نظام‌الدین، طبقات اکبری، کلکته، ۱۹۳۵م.
(۳) اوحدی بلیانی، محمد، عرفات العاشقین، نسخۀ خطی کتابخانۀ ملی ملک، شم‌ ۵۳۲۴.
(۴) بدائونی، عبدالقادر، منتخب‌التواریخ، به کوشش احمدعلی صاحب، کلکته، ۱۸۶۹م.
(۵) تقی‌الدین شوشتری، محمد، مقدمه ترجمه جاویدان خرد ابوعلی مسکویه، به کوشش بهروز ثروتیان، تهران، ۱۳۵۵ش.
(۶) ثروتیان، بهروز، مولانا تقی‌الدین محمد ارجانی شوشتری، مقدمه بر جاویدان خرد (نک‌ : هم‌، تقی‌الدین شوشتری).
(۷) رازی امین، احمد، هفت اقلیم، به کوشش جواد فاضل، تهران، ۱۳۴۰ش.
(۸) سرخوش، محمدافضل، کلمات الشعراء، به کوشش صادق علی دلاوری، لاهور، ۱۹۴۲م.
(۹) عبدالحی، نزهة الخواطر، به کوشش شرف‌الدین احمد، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۶ق/۱۹۷۲م.
(۱۰) علی‌ حسن‌خان، صبح گلشن، کلکته، ۱۲۹۵ق.
(۱۱) گلچین‌معانی، احمد، کاروان هند، مشهد، ۱۳۶۹ش.
(۱۲) منزوی، خطی.
(۱۳) منزوی، فهرستواره کتابهای فارسی، تهران، ۱۳۸۱ش.
(۱۴) نهاوندی، عبدالباقی، مآثر رحیمی، به کوشش محمدهدایت حسین، کلکته، ۱۹۳۱م.
(۱۵) واله داغستانی، علیقلی، ریاض الشعرا، به کوشش محسن ناجی نصرآبادی، تهران، ۱۳۸۴ش.
(۱۶) .Hadi، N، Dictionary of Indo-Persian Literature، Delhi، ۱۹۹۵

۱. ↑ ثروتیان، بهروز، مولانا تقی‌الدین محمد ارجانی شوشتری، ج۱، ص۴۶، مقدمه بر جاویدان خرد (نک‌ : هم‌، تقی‌الدین شوشتری).
۲. ↑ نهاوندی، عبدالباقی، مآثر رحیمی، ج۳، ص۶۷۹، به کوشش محمدهدایت حسین، کلکته، ۱۹۳۱م.
۳. ↑ سرخوش، محمدافضل، کلمات الشعراء، ج۱، ص۳۴، به کوشش صادق علی دلاوری، لاهور، ۱۹۴۲م.
۴. ↑ اوحدی بلیانی، محمد، عرفات العاشقین، ج۱، ص۲۳۴، نسخۀ خطی کتابخانۀ ملی ملک، شم‌ ۵۳۲۴.
۵. ↑ نهاوندی، عبدالباقی، مآثر رحیمی، ج۳، ص۶۸۰، به کوشش محمدهدایت حسین، کلکته، ۱۹۳۱م.
۶. ↑ ثروتیان، بهروز، مولانا تقی‌الدین محمد ارجانی شوشتری، ج۱، ص۴۵، مقدمه بر جاویدان خرد (نک‌ : هم‌، تقی‌الدین شوشتری).
۷. ↑ ثروتیان، بهروز، مولانا تقی‌الدین محمد ارجانی شوشتری، ج۱، ص۴۸، مقدمه بر جاویدان خرد (نک‌ : هم‌، تقی‌الدین شوشتری).
۸. ↑ اوحدی بلیانی، محمد، عرفات العاشقین، ج۱، ص۲۳۴، نسخۀ خطی کتابخانۀ ملی ملک، شم‌ ۵۳۲۴.
۹. ↑ Hadi، N، Dictionary of Indo-Persian Literature، Delhi، ۱۹۹۵، p۵۹۲.
۱۰. ↑ بدائونی، عبدالقادر، منتخب‌ التواریخ، ج۲، ص۴۰۴، به کوشش احمدعلی صاحب، کلکته، ۱۸۶۹م.
۱۱. ↑ بدائونی، عبدالقادر، منتخب‌التواریخ، ج۳، ص۲۰۶، به کوشش احمدعلی صاحب، کلکته، ۱۸۶۹م.
۱۲. ↑ منزوی، فهرستواره کتابهای فارسی، ج۲، ص۹۹۶-۹۹۷، تهران، ۱۳۸۱ش.
۱۳. ↑ علی‌ حسن‌خان، صبح گلشن، ج۱، ص۸۸، کلکته، ۱۲۹۵ق.
۱۴. ↑ بدائونی، عبدالقادر، منتخب‌ التواریخ، ج۳، ص۲۰۶، به کوشش احمدعلی صاحب، کلکته، ۱۸۶۹م.
۱۵. ↑ ثروتیان، بهروز، مولانا تقی‌الدین محمد ارجانی شوشتری، ج۱، ص۴۷، مقدمه بر جاویدان خرد (نک‌ : هم‌، تقی‌الدین شوشتری).
۱۶. ↑ گلچین‌معانی، احمد، کاروان هند، ج۱، ص۶۴۱، مشهد، ۱۳۶۹ش.
۱۷. ↑ نهاوندی، عبدالباقی، مآثر رحیمی، ج۳، ص۶۸۰، به کوشش محمدهدایت حسین، کلکته، ۱۹۳۱م.
۱۸. ↑ منزوی، فهرستواره کتابهای فارسی، ج۶، ص۲۷۰-۲۷۱، تهران، ۱۳۸۱ش.
۱۹. ↑ منزوی، فهرستواره کتابهای فارسی، ج۶، ص۴۱۳، تهران، ۱۳۸۱ش.
۲۰. ↑ نک‌ :تقی‌الدین شوشتری، محمد، مقدمه ترجمه جاویدان خرد ابوعلی مسکویه، ص۴-۵.
۲۱. ↑ گلچین‌معانی، احمد، ج۱، ص۲۵۱، به نقل از جهانگیر، کاروان هند، مشهد، ۱۳۶۹ش.
۲۲. ↑ نهاوندی، عبدالباقی، مآثر رحیمی، ج۳، ص۶۸۲، به کوشش محمدهدایت حسین، کلکته، ۱۹۳۱م.
۲۳. ↑ اوحدی بلیانی، محمد، عرفات العاشقین، ج۱، ص۲۳۴، نسخۀ خطی کتابخانۀ ملی ملک، شم‌ ۵۳۲۴.
۲۴. ↑ واله داغستانی، علیقلی، ریاض الشعرا، ج۱، ص۴۳۵، به کوشش محسن ناجی نصرآبادی، تهران، ۱۳۸۴ش.
۲۵. ↑ اوحدی بلیانی، محمد، عرفات العاشقین، ج۱، ص۲۳۴، نسخۀ خطی کتابخانۀ ملی ملک، شم‌ ۵۳۲۴.
۲۶. ↑ ثروتیان، بهروز، مولانا تقی‌الدین محمد ارجانی شوشتری، ج۱، ص۵۴، مقدمه بر جاویدان خرد (نک‌ : هم‌، تقی‌الدین شوشتری).
۲۷. ↑ ثروتیان، بهروز، مولانا تقی‌الدین محمد ارجانی شوشتری، ج۱، ص۴۹، مقدمه بر جاویدان خرد (نک‌ : هم‌، تقی‌الدین شوشتری).
۲۸. ↑ گلچین‌معانی، احمد، کاروان هند، ج۱، ص۲۵۱، مشهد، ۱۳۶۹ش.
۲۹. ↑ اوحدی بلیانی، محمد، عرفات العاشقین، ج۱، ص۲۳۴، نسخۀ خطی کتابخانۀ ملی ملک، شم‌ ۵۳۲۴.
۳۰. ↑ حسنی طالبی، عبدالحی بن فخرالدین، نزهة الخواطر، ج۵، ص۵۰۹.    
۳۱. ↑ احمد، نظام‌الدین، طبقات اکبری، ج۲، ص۵۱۳، کلکته، ۱۹۳۵م.
۳۲. ↑ گلچین‌معانی، احمد، ج۱، ص۲۵۱، کاروان هند، به نقل از تقی‌الدین کاشی، مشهد، ۱۳۶۹ش.
۳۳. ↑ بدائونی، عبدالقادر، منتخب‌ التواریخ، ج۳، ص۲۰۶، به کوشش احمدعلی صاحب، کلکته، ۱۸۶۹م.
۳۴. ↑ نهاوندی، عبدالباقی، مآثر رحیمی، ج۳، ص۶۸۲-۶۸۳، به کوشش محمدهدایت حسین، کلکته، ۱۹۳۱م.
۳۵. ↑ احمد، نظام‌الدین، طبقات اکبری، ج۲، ص۵۱۳، کلکته، ۱۹۳۵م.
۳۶. ↑ بدائونی، عبدالقادر، منتخب‌ التواریخ، ج۳، ص۲۰۶، به کوشش احمدعلی صاحب، کلکته، ۱۸۶۹م.
۳۷. ↑ رازی امین، احمد، هفت اقلیم، ج۱، ص۲۶۳، به کوشش جواد فاضل، تهران، ۱۳۴۰ش.
۳۸. ↑ بدائونی، عبدالقادر، منتخب‌ التواریخ، ج۳، ص۲۰۶، به کوشش احمدعلی صاحب، کلکته، ۱۸۶۹م.
۳۹. ↑ منزوی، فهرستواره کتاب‌های فارسی، ج۱، ص۲۷۰-۲۷۱، تهران، ۱۳۸۱ش.
۴۰. ↑ منزوی، فهرستواره کتاب‌های فارسی، ج۱، ص۴۱۳، تهران، ۱۳۸۱ش.
۴۱. ↑ Hadi، N، Dictionary of Indo-Persian Literature، Delhi، ۱۹۹۵ p۵۹۲
۴۲. ↑ آقا بزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۹، ص۱۷۴.    
۴۳. ↑ منزوی، فهرستواره کتاب‌های فارسی، ج۲، ص۹۹۶-۹۹۷، تهران، ۱۳۸۱ش.
۴۴. ↑ آقا بزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲۴، ص۵۲.    
۴۵. ↑ ثروتیان، بهروز، مولانا تقی‌الدین محمد ارجانی شوشتری، ج۱، ص۴۵-۴۶، مقدمه بر جاویدان خرد (نک‌ : هم‌، تقی‌الدین شوشتری).
۴۶. ↑ ثروتیان، بهروز، مولانا تقی‌الدین محمد ارجانی شوشتری، ج۱، ص۴۸، مقدمه بر جاویدان خرد (نک‌ : هم‌، تقی‌الدین شوشتری).
۴۷. ↑ ثروتیان، بهروز، مولانا تقی‌الدین محمد ارجانی شوشتری، ج۱، ص۵۷، مقدمه بر جاویدان خرد (نک‌ : هم‌، تقی‌الدین شوشتری).
۴۸. ↑ ثروتیان، بهروز، مولانا تقی‌الدین محمد ارجانی شوشتری، ج۱، ص۵۶، مقدمه بر جاویدان خرد (نک‌ : هم‌، تقی‌الدین شوشتری).
۴۹. ↑ ثروتیان، بهروز، مولانا تقی‌الدین محمد ارجانی شوشتری، ج۱، ص۵۹-۶۰، مقدمه بر جاویدان خرد (نک‌ : هم‌، تقی‌الدین شوشتری).
۵۰. ↑ ثروتیان، بهروز، مولانا تقی‌الدین محمد ارجانی شوشتری، ج۱، ص۵۸-۵۹، مقدمه بر جاویدان خرد (نک‌ : هم‌، تقی‌الدین شوشتری).
۵۱. ↑ منزوی، خطی، ج۲، ص۱۵۸۸-۱۵۸۹.


دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «تقی‌الدین محمد شوشتری»، شماره ۶۰۳۹.    


رده‌های این صفحه : ادیبان ایرانی سده یازدهم(قمری) | درگذشتگان سال 1025 (قمری) | شاعران ایرانی سده یازدهم(قمری) | مترجمان ایرانی
جعبه ابزار