تقابل ذاتی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
تقابل ذاتی یکی از
اصطلاحات به‌کار رفته در
علم منطق بوده و به معنای عدم
قابلیت ذاتیِ اجتماع دو صفت در موضوع واحد است.
تقابل ذاتی،
تقابل میان دو وصفی (خواه هر دو وجودی و خواه یکی وجودی و دیگری عدمی) است که اجتماع آنها در یک موضوع و با شرایط یکسان (در یک
زمان، یک
مکان و…) ممکن نباشد؛ مانند
تقابل میان وصف فَرَسیَّت (اسب بودن) و لا فَرَسیَّت (اسب نبودن)، سواد (سیاهی) و بیاض (سفیدی)، اُبُوَّت (پدری) و بُنُوَّت (پسری)، و نیزکوری و بینایی.
تقابل عرضی،
تقابل میان موضوعات و مصادیقی است که این اوصاف بر آنها عارض شده‌اند؛ مانند
تقابل اب و اِبن که عرضی است، زیرا
تقابل در مرحله نخست (اولاً و
بالذات) بین وصف ابوّت و بنوّت است که بر اَب و اِبن عارض شده‌اند و تبعاً (ثانیاً و
بالعرض) مصادیق آنها
تقابل پیدا کرده‌اند؛ بدین‌سان،
تقابل میان اَب و اِبن، اسب و غیر اسب، سیاه و سفید و کور و بینا
تقابلی عرضی و تابع
تقابل ذاتی میان اوصاف آنهاست.
در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:
• ابن سهلان ساوی، عمر بن سهلان، البصائر النصیریه.
پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «تقابل ذاتی»، تاریخ بازیابی۱۳۹۵/۱۲/۹.
